پ-١-١ حوادث ناشی از گاز به دو دسته عمده تقسیم می‌شوند

نکات و مسائل ایمنى که شخص یا شرکت انجام دهنده لوله‌کشى گاز، باید به مصرف کننده‌‌های گاز طبیعی به صورت راهنماى ایمنى (به طور کتبى) اطلاع دهند به قرار زیر است:

پ-١-١ حوادث ناشی از گاز به دو دسته عمده تقسیم می‌شوند:

پ-١-١-الف) آتش سوزى وانفجار

در این دسته از حوادث، ابتدا به علل مختلف گاز نشت نموده و در فضاى آشپزخانه یا منزل منتشر مى‌شود. سپس عاملى مانند جرقه و یا شعله، گاز را مشتعل نموده وسبب انفجار وآتش سوزى می‌گردد.

برخى از علل نشت گاز عبارتنداز:

١) محکم نبودن شیلنگ دستگاه گازسوز در دوسر اتصال آن توسط بست فلزى

٢) استفاده از شیلنگ‌‌های طولانی و در معرض برخورد بودن و یا حرارت دیدن آنها

٣) فرسوده و یا غیراستاندارد بودن شیلنگ‌ها

۴) درپوش نداشتن شیر‌های مصرفی که مورد استفاده نیستند

۵) دخالت افراد ناوارد در تعمیر ودستکارى دستگاه‌های گازسوز

۶) استفاده از دستگاه‌‌های گازسوز غیراستاندارد وغیر مجاز.

پ-١-١-ب) گاز زدگی

این دسته از حوادث معمولاً در اثر نداشتن دودکش مناسب برای دستگاه‌‌‌های گازسوز، به خصوص بخاری و آبگرمکن، یا عدم تهویه کافی فضای اتاق روى مى‌دهند. سوختن ناقص گاز و تجمع گازهاى مسموم کنندہ (مونوکسیدکربن) و یا کمبود اکسیژن سبب مسمومیت افرادی که در چنین فضایی تنفس میکنند، شده و بە گاززدگی آن‌ها می‌انجامد.

پ-١-٢ دستکاری در کنتور و رگولاتور گاز

رگولاتور و کنتور گاز توسط شرکت گاز ناحیه با رعایت تمام نکات ایمنى و فنى در محل مناسب نصب می‌گردد. در صورت لزوم فقط شرکت گاز ناحیه مجاز است محل آن‌ها را تغییر دهد.

رگولاتور مجهز به وسایل ایمنى خاصى است که در صورت بروز تغییرات فاحش فشار در شبکه لوله‌کشى گاز شهر به طور خودکار جریان گازرا قطع مى‌کند تا مصرف کنندها در معرض خطر قرار نگیرند. در صورت روبرو شدن با موارد قطع گاز یا نشت گاز از تنظیم کنندە یا کنتور، باید از هر گونه دستکاری در آن‌ها خودداری و از شرکت گاز ناحیه درخواست کمک کردد.

پ-١-٣ شیر مصرف

لوله گاز مربوط به هر دستگاه گازسوز به یک شیر مصرف مجهز است تادر مواقع ضرورى بتوان با بستن این شیر از ورود گاز به دستگاه جلوگیری نمود.

١) هر دستگاه گازسوز باید به یک شیر مصرف مستقل مرتبط باشد.

٢) از اتصال دو یا چند دستگاه گازسوز به یک شیر مصرف باید خوددارى شود.

٣) انتهای شیرهای مصرفی که به دستگاه گازسوزى مرتبط نیست ومورد استفاده قرار نمی‌گیرد حتماً با درپوش مسدود شود.

۴) در صورتیکه برای مدت طولانی از دستگاه گازسوزى استفاده نمی‌شود، شیر مصرف آن بسته نگه داشته شود.

5) در صورت ترک منزل براى مدت طولانى، کلیه شیرهاى مصرف دستگاه‌های گازسوز باید بسته شوند.

۶) در شیرهای استاندارد، دسته شیر در حالت باز بودن در امتداد جریان گاز ودر حالت بسته بودن عمود بر جریان گاز می‌باشد.

٧) در اجاق گازهایی که فاقد شمعک میباشند، از باز کردن شیر اجاق گاز قبل از افروختن کبریت خودداری شود.

٨) در دستگاه‌های گازسوزى که مجهز به پیلوت میباشند، اگر بعد از باز کردن شیرگاز شعله روشن نشود معلوم است که پیلوت یا تنظیم نیست و یا خاموش شده است.درهر حال باید فوراً شیر گاز را بست و به بررسى ورفع علت پرداخت.

٩) سعی شود از دستگاه‌‌های گازسوزى استفاده کردد که مشعل‌های آن داراى ترموکوپل باشد.

١٠) به‌منظور جلوگیری از بازی کردن کودکان با دستگاه‌‌های گازسوز، در مواقع عدم استفاده از این وسایل، حتماً شیر اصلى مصرف آن‌ها بسته شوند.

١١) از وارد آوردن ضربه بر روی اجاق گاز باید خوددارى شود، زیرا این عمل باعث سست شدن اتصالات و نشت گاز خواهد شد.

١٢) از سر رفتن غذا، روى اجاق گاز جلوگیرى شود.

١٣) از قرار دادن دستگاه گازسوز در معرض کوران هوا و جریان باد خودداری شود.

١۴) قرار گرفتن اشیا قابل اشتعال در مجاورت بخاری ممکن است سبب آتشسوزی گردد.

پ-١-۴ شیلنگ‌های گاز

١) شیلنگ‌های لاستیکی معمولی در برابر مواد نفتى و گازى به سرعت فاسد مى‌شوند. لذا برای اتصال اجاق و سایر دستگاه‌‌ها که استفاده از شیلنگ برای آن‌ها مجاز شناخته شده، به سیستم لوله‌کشى باید از شیلنگ‌های لاستیکى تقویت شده که مخصوص گاز ساخته شده است، استفاده شود. طول شیلنگ‌های گاز نباید حداکثر از ١٢٠ سانتی‌متر بیشتر باشد. استفاده از شیلنگ‌‌های طویل براى رساندن گاز به نقاط مختلف منزل بسیار خطرناک است و باید از این کار احتراز نمود.

٢) شیلنگ‌‌های گاز نباید به هیچ وجه در معرض حرارت اجاق گاز وسایر دستگاه‌های گازسوز قرار کیرند.

٣) برای محکم کردن شیلنگ‌‌های گاز در انتهای لوله گاز و اجاق گاز، باید از بست‌های فلزى استفاده شود. بدون این بست‌ها امکان جدا شدن شیلنگ از لوله و خروج گاز وجود دارد.

4) پیچانیدن سیم به جاى بست باعث بریده شدن وجداشدن شیلنگ و انتشار گاز خواهد شد.

۵) شیلنگ‌های لاستیکی را باید هرچند وقت یکبار مورد بازدید قرار داد تا اطمینان حاصل شود که سوراخ نشده یا ترک برنداشته باشد یااز محل بست بریده و یا سست نشده باشد. توصیه می‌گردد که شیلنگ‌های لاستیکى در صورت وجود هرگونه اشکالات ظاهرى از قبیل ترک خوردگی تعویض گردد.

۶) لوله‌‌‌های فلزی لولەکشی گاز در منزل نیز باید هرچند وقت یک بار بازدید گردد تا در صورت زخمی شدن یا کنده شدن رنگ آن‌ها مجدداً رنگ‌آمیزی شوند.

پ-١-۵ نشت گاز و استشمام بوی گاز

در صورت نشت گاز و یا استشمام بوی آن، قبل از هر کارى باید دقت کرد که در آن محل هیچگونه جرقه‌‌ای زده نشود، از روشن کردن کبریت، فندک و امثال آن وهمچنین از روشن و یا خاموش کردن وسایل برقی، خودداری و دستورات زیر اجرا شوند:

١) فوراً شیر اصلى گاز بسته شود.

٢) افراد خانواده از محل آلوده به گاز خارج شوند.

٣) در و پنجره‌ها باز شوند

۴) با تکان دادن حوله پنبه‌‌ای مرطوب جریان خروج هواى آلوده به گاز تسریع شود.

۵) چنانچه محل آلوده به گاز تاریک باشد، براى روشنایى محل از جراغ قوه که در خارج از فضای آلوده په گاز روشن شده، استفاده شود.

۶) در صورت بروز هر نوع آتشسوزى در ساختمان، چون وجود گاز در لوله احتمالاً باعث تشدید آتشسوزی خواهد شد، فوراً شیر اصلی گاز به ساختمان که بعد از کنتور قرار دارد بسته شود تا جریان گاز به داخل ساختمان قطع گردد.

٧) در صورت بروز هر گونه حادثه منجر به نشت گاز، بدون فوت وقت و با خونسردى کامل با شماره تلفن‌های پست امداد شرکت گاز ناحیه تماس گرفته شود.

ضمناً نصب و استفاده به موقع از خاموش کننده‌‌های استاندارد در آشپزخانه از ضایعات ناشى از آتشسوزی‌ها، جلوگیری می‌کند.

پ-١-۶ وسایل پیشگیری از خطرات گاز

استفاده از وسایل ایمنى زیر چنانچه با استاندارد ملى و یا استانداردهاى معتبر جهانى مطابقت داشته باشند، جهت بالا بردن ضریب ایمنى مفید است:

١) گازیاب (آشکارساز گاز طبیعى)

٢) آشکارساز گاز مونوکسیدکربن

٣) شیر خودکار قطع جریان گاز اضافی (که در اثر شکستگی لوله و یا پارکى شیلنگ گاز عمل مى‌نماید.)

4) شیر خودکار قطع گاز حساس در مقابل زلزله

پ-١-٧ سایر موارد

١) باید توجه داشت که براى پیدا کردن محل نشت گاز هرکز از شعله کبریت و امثال آن استفاده نشود و تنها با استفاده از محلول صابون و یا مایع ظرفشویى نسبت به نشتیابى اقدام کردد. تشکیل شدن حباب علامت نشت گاز است.

٢) از جا به جا کردن وسایل گازسوزى که مستقیماً به لوله ثابت متصل است باید خوددارى کرد، ولی چنانچه این امر لازم باشد برای تغییر محل لوله گاز آن، به مؤسسه مجاز مجاز مراجعه شود.

٣) گازبندى اتصالات گاز پس از هر تغییر وضعیت ضرورت دارد.

۴) وسایل گازسوزى که به طور ثابت ودایمى در یک محل نصب می‌شوند، باید به وسیله لوله فلزی به سیستم لولەکشی گاز ساختمان وصل گردند و از جا به جایی آن خودداری شود.

٥) در صورتیکه قصد توسعه لوله‌کشى گاز باشد، حتماً این موضوع با شرکت گاز ناحیه در میان گذاشته شود تا ضمن دریافت راهنمایى‌های لازم، چنانچه نیاز به تعویض رگولاتور و کنتور گاز باشد اقدام گردد.

۶) گاهى ایجاب مى‌کند که تغییرات جزیى در لوله‌کشى گاز منزل انجام شود یا به علت نقصى در سیستم لوله‌کشى، پاره‌ای تعمیرات صورت پذیرد، این تغییرات و تعمیرات هر چند به ظاهر ساده باشد، ولى باید توسط اشخاص متخصص یا مؤسسات صلاحیت دار انجام شود.

٧) اضافه کردن دستگاه‌‌‌های گازسوزى که در طرح اولیه پیش‌بینى نشده باشد، بدون اطلاع شرکت گاز ناحیه ممنوع است.

٨) معایب و نواقص قسمت‌های مختلف دستگاه‌‌های گازسوز هرقدر هم که جزیى باشد، مهم است و برای تعمیر آن‌ها باید فوراً با نمایندگی فروش دستگاه‌های مزبور و یا تعمیر کاران مجاز تماس گرفته شود.

٩) اجاق گاز باید همیشه تمیز کردد، براى این کار باید شیر مصرف را بست و سپس مشعل‌ها و ضمایم آن را برداشته و کاملاً تمیز کرد و پس از خشک کردن، آن‌ها را در محل خود قرار داد.

١٠) از نصب آبگرمکن گازی در اتاقی که به طور عادی در آن هوا جریان ندارد خوددارى شود. زیرا باعث کمبود اکسیژن شده و می‌تواند ایجاد خفگی نماید.

١١) نصب هرگونه وسیله گازسوز در حمام ممنوع است.

١٢) مسدود شدن دودکش و سایل گازسوز سبب سوخت ناقص گاز وایجاد گاز خطرناک و مسموم کننده مونوکسیدکربن می‌شود که این امر باعث خفگی در اثر گازگرفتکى می‌گردد.

١٣) باید همواره محل اتصال دودکش به وسایل گازسوز بازرسى و از محکم بودن آن اطمینان حاصل شود.

14) در صورتیکه بعد از فصل سرما، بخاری جمع آورى شود، حتماً انتهاى شیر با درپوش مسدود گردد و در هنگام وصل مجدد از افراد با صلاحیت کمک خواسته شود.

١۵) هرچند گاه یکبار کلاهک دودکش‌های وسایل گازسوز بازرسى کردد و چنانچه کلاهک آن افتاده باشد، در محل خود نصب شود.

١۶) کلاهک علاوه بر اینکه از نفوذ باران و برف و افتادن سایر اشیا و ورود پرندگان به‌داخل دودکش جلوگیری می‌کند، در منظم سوختن وسیله گازسوز نیز مؤثر است.

١٧) انتهای دودکش‌های توی کار باید حداقل یک متر از سطح پشت بام بالاتر باشد.

١٨) لازم است که هوای کافی برای سوختن گاز، به بخاری گازسوز برسد. وجود روزنه‌‌های زیر درها برای این منظور مفید خواهد بود.

١٩) در صورتیکه وسیله گازسوز با شعله آبى و پایدار نسوزد وشعله آن زرد وقرمز و یا داراى پرش باشد، باید آن را جدى گرفت، زیرا ممکن است این نقص ناشی از نرسیدن هوا یا تنظیم نبودن فشار گاز باشد.

٢٠) در صورتیکه جهت هوارسانی به وسیله گازسوز از کانال مرتبط با هوای آزاد استفاده شود، مسدود کردن دریچه‌‌های طرفین کانال ممنوع است.

٢١) در صورتیکه در نقشه تأییدشده لوله‌کشى گاز ساختمان نصب آبگرمکن زمینى بیش بینى شده است، به هیچ وجه نباید به جای آن از آبگرمکن دیواری استفاده شود و یا از دودکش آبگرمکن زمینی برای آبگرمکن دیواری استفاده نمود.