1-8-17 کلیات

ضوابط بهره‌برداری و نگهدارى از سامانه گاز ساختمان در مبحث ٢٢ مقررات ملى ساختمان به‌ صورت کلى بیان شده است و به دلیل اهمیت موضوع، جزئیات آن می‌بایست مورد توجه قرار گیرد. پس از نصب و راه‌اندازی دستگاه‌‌های گازسوز بە منظور بهرە‌برداری مناسب از سامانه گاز باید دستورالعمل بهرە‌برداری از گاز طبیعی مطابق با مباحث ١٧ و ٢٢ مقررات ملی ساختمان که حاوی نکات و توصیه‌‌های ایمنی بوده و راهنمایی لازم در استفاده مناسب از سامانه گاز را در بر داشته باشد، تهیه و در اختیار بهره بردار قرار گیرد.

در این فصل موارد مربوط به نصب و راه‌اندازی دستگاە‌های گازسوز، الزامات مربوط به تغییر لولەکشی گاز و تعمیر و تعویض دستگاه‌های گازسوز بیان شده است.

2-8-17 نصب و راه‌اندازى دستگاە‌های گازسوز

١) دستگاه‌‌های گازسوز باید داراى نشان استاندارد ملى یا استاندارد معتبر بین‌المللى مورد تأیید سازمان ملى استاندارد باشند.

٢) ممنوعیت نصب دستگاه‌‌های گازسوز در ساختمان‌ها طبق فصل ١٧-4 مى‌باشد.

٣) دستگاه‌‌های گازسوز باید در محل پیش‌بینى شده در نقشه گازرسانى ساختمان نصب شوند.

۴) برای هر دستگاه گازسوز باید دستورالعمل نحوه بهره‌برداری به زبان فارسی از طرف سازنده یا وارد کننده همراه با دستگاه ارائه شود.

۵) قبل از اتصال هر دستگاه گازسوز به لوله‌کشى گاز، باید اطمینان حاصل شود که دستگاه براى استفاده از گاز طبیعی تنظیم شده باشد. کنترل این امر به عهده نصاب مجاز است.

۶) دستگاه‌‌های گازسوز نباید در مکان‌‌هایی که گازهاى قابل اشتعال، قابل انفجار یا سمى در فضای آن‌ها یخش می‌شود نصب شوند. نصب دستگاه‌‌های گازسوز در این مکان‌ها در صورتی مجاز است که در طراحی، فضای مجزایى که به هیچ وجه امکان انتشار گازهاى قابل اشتعال یا انفجار در آن وجود نداشته باشد، پیش‌بینى شده و تمهیدات لازم در مورد شرایط محل نصب، از جمله تأمین هواى احتراق، تخلیه محصولات احتراق، فواصل از اطراف و سایر دستگاه‌ها و ایمنى طبق شرایط فضاى محل نصب در نظر گرفته شده باشد.

٧) در زمان نصب و راه‌اندازی دستگاه‌‌های گازسوز با دودکش، باید تخلیه گازهاى حاصل از احتراق به وسیله دودکش به فضای آزاد خارج از ساختمان کنترل و از عملکرد دودکش اطمینان حاصل شود.

٨) در ستگاه‌‌های گازسوز بدون دودکش که نیاز به دودکش ندارند مانند اجاق گاز یا پلوپز باید در فضای باز یا محلی نصب شوند که داراى دریچه تأمین هواى احتراق مناسب بوده و امکان تهویه و تخلیه گازهای حاصل از احتراق به‌ صورت طبیعی یا مکانیکى وجود داشته باشد.

٩) دستگاه گازسوز باید مطابق دستورالعمل و توصیه سازنده نصب شود و فضاى دسترسى در اطراف آن به‌ منظور تنظیم، تعمیر یا تعویض وجود داشته باشد و گواهى نصب توسط نصاب مجاز صادر گردد.

١٠) نصاب باید کلیه دستورالعمل‌هایی که توسط سازنده یا واردکننده با دستگاه ارائه شده است را به بهره بردار تحویل دهد.

١١) چنانچه نصاب دستگاه گازسوز هرگونه تغییرى در نحوۀ نصب وسیله گازسوز ودودکش آن را ضرورى ت شخیص دهد باید قبل از هرگونه اقدام از سازنده [1] دستکاه، مجوز لازم را کسب و گواهینامه نصب صادر نماید.

١٢) در نصب دستگاه‌‌های گازسوز، باید فوا صل لازم بدنه دستگاه، دودکش‌ها و لوله‌‌های رابط از مواد، مصالح و اشیاى قابل اشتعال طبق الزامات این مبحث رعایت شود.

١٣) اتصال دستگاه گازسوز به شیر مصرف باید فقط با استفاده از لوله فلزى، لوله مسی، شیلنگ فلزی خرطومی و شیلنگ لاستیکى/پلاستیکى و اتصالات مناسب که داراى نشان استاندارد ملی باشند، انجام شود.

[1] در مورد دستگاه‌های وارداتى، وارد کننده دستکاه به عنوان نماینده سازنده مى‌باشد.

3-8-17 نکات قابل توجه در دوره بهرە‌برداری

١) مشترک باید کلیه ضوابط و د ستورالعمل‌های ایمنی استفاده از گاز طبیعى را رعایت نماید. برخى از این ضوابط در فصل ١٧-پ-٣ با عنوان «پیوست سه-راهنماى ایمنى» آمده است.

٢) در صورت نیاز به تغییر محل نصب دستگاه‌‌های گازسوز باید الزامات بند ١٧-٨-4 رعایت شود.

٣) مسدود نمودن یا نصب مانعی که جریان هوای دریچه‌هاى تأمین هواى احتراق را مختل کند، ممنوع است.

4) اولویت اصلى در نصب دریچه‌هاى تأمین هوا، حصول اطمینان از تأمین هواى لازم براى احتراق کامل در دستگاه‌های گازسوز است.

۵) تغییرات در فضای محل نصب دستگاه گازسوز که منجر به کم شدن حجم فضا یا مسدود یا کم شدن مساحت مسیرهای پیش‌بینی شده برای تأمین هواى مورد نیاز احتراق شود، مجاز نیست. در صورت الزام در تغییر فضاى محل نصب دستگاه گازسوز باید کلیه موارد مربوط به تأمین هوای احتراق مورد نیاز دستگاه گازسوز مطابق الزامات فصل ١٧-۵ رعایت شود.

۶) تغییرات در فضاى محل نصب دستگاه گازسوز که منجر به اختلال در خروج محصولات احتراق به فضای آزاد خارج از ساختمان شود، مجاز نیست. در صورت الزام در تغییر فضای محل نصب دستگاه گازسوز باید کلیه موارد مربوط به تخلیه محصولات احتراق مطابق الزامات فصل ١٧-4 رعایت شود.

٧) مسدود کردن تراس‌ها و بالکن‌هایی که در آن دستگاه گازسوز نصب شده ممنوع است.

٨) هرگونه تغییر در دستگاه‌‌های گازسوز مانند اجاق‌گاز یا مشعل سیستم حرارت مرکزى که موجب افزایش مصرف گاز بیشتراز براورد اولیه شود، بدون رعایت الزامات این مبحث ممنوع است.

٩) درکندە کاری‌‌های داخل یا خارج از ساختمان باید مسیرهاى عبور لوله گاز مشخص شده و از آسیب رسیدن به لوله و پوشش محافظ روى آن ممانعت به عمل آید.

١٠) اجراى هرگونه تغییرات یا تعمیر در سیستم لوله‌کشى گاز موجود در ساختمان‌ها باید طبق الزامات این مبحث انجام شود.

١١) قبل از انجام هرگونه تعمیر یا تغییر در سیستم لوله‌‌کشی گاز داخل ساختمان مراتب باید به اطلاع شرکت گاز رسانده و طبق ضوابط و دستور العمل‌های مربوط، مجوز لازم اخذ شود.

١٢) هر گونه عملیات ساختمانی در ساختمان‌هایی که داراى سیستم لوله‌کشى گاز طبیعى و دودکش‌های آن هستند، باید بەنحوی انجام شود که هیچگونه آسیب یا تنشى به سیستم لولەکشی گاز ساختمان وارد نشود.

١٣) در صورت صدمه دیدن لوله گاز یا پوشش روى آن در هنگام کنده‌ کارى، اصلاح و هرگونه تعمیرات باید توسط مجرى و مطابق الزامات این مبحث انجام شود.

14) در صورت مشاهده هرگونه اشکال در کنتور و رگولاتور گاز، مراتب باید در اسرع وقت به شرکت گاز اطلاع داده شود.

١۵) شیر اصلی گاز غیر از مواقع اضطراری مانند وقوع آتش سوزی یا زلزله به هیچ وجه نباید بدون اطلاع و هماهنگی کلیه مصرف‌ کنندگان گاز ساختمان بسته شود. وصل مجدد گاز باید با حضور و اطلاع کلیه مصرف کنندکان و پس از حصول اطمینان کامل از بسته بودن کلیه شیرهای مصرف انجام شود. برای جلوگیری از بسته شدن اتفاقى این شیر، نصب تابلوى هشدار دهنده لازم است.

١۶) از مدار خارج نمودن ترموکوپل، لوازم کنترل و محافظ شعله در کلیه دستگاه‌های گازسوز ممنوع است.

4-8-17 تغییر در سامانه گاز ساختمان

برای انجام تغییرانی که باعث اثر گذاری بر سامانه گاز ساختمان می‌شوند، مانند تغییر نوع ساختمان از نظر بهره‌برداری^[1]، تغییر در فضاهاى داخلى ساختمان، تغییر در لوله‌کشى گاز، تغییر محل دستگاه گازسوز و تغییر نوع دستگاه گازسوز، باید موارد زیر رعایت شود:

١) برای تغییرات در سامانه گاز ساختمان، اطلاع رسانى واخذ مجوزهاى لازم از مراجع ذیربط به ویژه سازمان نظام مهندسى و شرکت گازا ستان برا ساس کردش کار هر یک از آن‌ها الزامى است.

٢) هرگونه تغییر در سیستم لولەکشی گاز ساختمان باید پس از طى تشریفات قانونى و قطع گاز توسط شرکت گاز و معرفى ناظر و تحت نظارت ناظر، توسط مجرى داراى صلاحیت از وزارت راه و شهرسازى با رعایت الزامات این مقررات انجام شود.

٣) طرح و جزئیات اجرایى تغییرات باید بر مبناى الزامات این مبحث تهیه شود.

۴) پس از اطلاع رسانی به شرکت گاز، در صورت نیاز جریان گاز ساختمان قطع شود.^[2]

الف) اگر تغییرات مربوط به لوله‌‌کشی رابط، کلکتور، محل کنتورها، شیر اصلی و لوله اصلی باشد باید جریان کلى گاز در لوله‌کشى داخلى ساختمان قطع شود.

ب) اگر تغییرات به‌گونه‌‌ای است که امکان تفکیک محل تغییر از بخشی از لوله‌‌کشی گاز ساختمان که باید بدون وقفه بهره‌برداری شود، وجود داشته باشد باید محل تغییرات از لوله‌کشى از منفک شده و بخش گازدار با درپوش مناسب مسدود شود. در این حالت، استفاده از شیر بدون نصب درپوش برای تفکیک دو قسمت از لوله‌‌کشی برای انجام تغییرات مجاز نیست.

۵) گاز موجود درکل بخش‌های لوله‌کشى یا قسمتى که نیاز به تغییرات دارد باید با رعایت الزامات ایمنی و با استفادە از نیتروژن یا دی اکسید کربن یا سایر گازهای بی‌اثر به محل ایمنى در فضای آزاد خارج از ساختمان تخلیه شود.

۶) اجراى تغییرات در سامانه گاز ساختمان از طراحى تا اتمام عملیات اجرایى و آزمایش و راه‌اندازى باید با رعایت الزامات این مبحث باشد.

٧) پس از اتمام عملیات اجرابى باید نقشه چون ساخت با مشخصات مندرج در فصل ١٧-۶ تهیه شود. بخش‌هایی که تغییرات روى آن‌ها اعمال شده است باید مشخص باشد.

٨) کلیه بخش‌هایی که تغییرات در آن‌ها انجام شده است، باید براى انجام بازرسى قابل مشاهده و دسترسی باشند و بر اساس الزامات فصل ١٧-۶ تحت آزمایش قرار گیرند.

٩) در سامانه‌‌‌هایی که جریان گاز آن‌ها به‌طور کامل قطع شده است، قبل از تزریق گاز و راه‌اندازى باید آزمایش‌های لازم طبق فصل ١٧-۶ براى کل لوله‌کشى انجام شود.

١٠) در صورتی که بخشى از سامانه در حال بهره‌برداری باشد، فقط بخشى که تغییرات در آن انجام شده است، باید مطابق فصل ١٧-۶ آزمایش شده و مورد تأیید ناظر قرار گیرد.

١١) یس از پایان تغییرات طبق الزامات این مبحث و صدور تأییدیه نهایى، جهت راه‌اندازى سامانه گاز باید مراتب به اطلاع شرکت گاز رسانده شود.

تذکر: قبل از تخریب و بازسازی ساختمان باید برای جمع آوری علمک به شرکت گاز اطلاع داده شود.

تبصرە: چنانچە تعویض دستگاە‌های گازسوز منجر به تغییر سایز لوله‌کشى گاز در هر نقطه از شبکه شود، طراحى مجدد شبکه لوله‌کشى گاز الزامى است و اعمال تغییر در سایز لوله‌کشى به صورت نقطه‌ای مجاز نیست.

5-8-17 تعمیر سیستم لوله‌کشى گاز ساختمان

١) هرگونه تعمیر در سیستم لوله‌کشى گاز ساختمان باید تحت نظارت ناظر و توسط مجرى دارای صلاحیت از وزارت راه و شهرسازى با رعایت الزامات این مقررات انجام شود.

٢) قبل از انجام هرگونه تعمیر، گاز موجود در سیستم لوله‌‌کشی باید با رعایت نکات ایمنى به فضای آزاد خارج از ساختمان تخلیه شود. تخلیه گاز در محفظه احتراق دیگ‌های حرارت مرکزى یا از طریق لوازم گازسوز مجاز نیست.

٣) در صورت قطع اتصال دستگاه‌‌های گازسوز از سیستم لوله‌کشى گاز، شیر مربوطه باید مورد آزمایش کف و صابون قرار گیرد.

۴) هرگونه کنده کاری وانجام تعمیرات لوله گاز توکار باید با احتیاط لازم انجام شود تا آسیبی به پوشش خارجی و لوله وارد ذ شود. در صورت بروز خرابی و آسیب در پوشش باید طبق بند ١٧-۶-۶-٣ اقدام شود.

٥) در هنگام انجام تعمیرات لوله‌کشى گاز ساختمان، نباید هیچ گونه تنش و بار اضافى به لوله‌‌کشی وارد شود.

۶) اثر محل قرار‌گیری لوله گاز به نحوی باشد که بار بر آن وارد شود، مانند لوله‌‌‌هایی که از دیوار، سقف یا کف ساختمان عبور می‌کنند، باید برای محافظت در برابر بارهای وارده مطابق زیر بند ١۵ بند ١٧-4-6 داخل غلاف فلزی قرار گیرند.

٧) اگر لوله‌‌کشی گاز ساختمان دراثر صدمات مکانیکى یا علل دیکر دچار آ سیب شود، مالک یا نماینده قانونى او باید از طریق مجرى حقیقى یا حقوقى داراى صلاحیت از وزارت راه و شهرسازی برای رفع اشکال پیش آمده اقدام نماید.

٨) در صورتی که آسیب وارده به لوله‌کشى گاز باعث بروز وضعیت اضطرارى مانند نشتى یا فوران گاز یا آتشسوزی شود باید بلافاصله توسط مالک یا نماینده قانونی او، جریان گاز با بستن شیر اصلی ساختمان قطع و برای رفع اشکال پیش آمده اقدام شود.

٩) در صورت بروز صدمه بە نحوى که اجراى بندهاى ١٧-٨-٥ زیربندهاى ٧ و ٨ قابل انجام نباشد، مالک یا نماینده قانونى او باید در اسرع وقت شرکت گاز و سازمان آتش نشانى را مطلع نماید.

١٠) هر یک از اجزاى ساختمان^[3] که بر اثر شکافتن، سوراخ کردن یا بریدن، به منظور تغییر یا تعمیر لوله‌کشى گاز ساختمان، تضعیف شود یا آسیب ببیند، باید پس از خاتمه لوله‌کشى گاز مطابق مباحث مقررات ملى ساختمان تعمیر و تقویت شده و به حالت ایمن و بی‌خطر اولیه بازسازى شود.

6-8-17 تعویض دستگاه‌‌های گازسوز

در برخی موارد به دلیل خرابی یا نقص ایجاد شده یا ارتقا، نیاز به تعویض دستگاه گازسوز وجود دارد. برای تعویض دستگاه‌هاى گازسوز الزامات زیر باید رعایت شود:

١) نصب و راه‌اندازی دستگاه گازسوز جدید و تعویض با دستگاه‌های گازسوز قدیمى باید با رعایت الزامات مندرج در قسمت ١٧-٨-٢ انجام شود.

تبصره ١: در ساختمان‌‌های موجود، نصب و راه‌اندازی دستگاه گازسوز جدید و تعویض آن با دستگاه گازسوز قدیمى مشروط به کاهش میزان هواى احتراق، کاهش محصولات احتراق و کاهش میزان مصرف گاز یا به عبارت دیگر افزایش بازدهی انرژی در دستگاه جدید و یا مشابهت موارد یادشده در د ستگاه جدید با دستگاه قدیمی بلامانع است. پس از تعویض هر دستگاه گازسوز، رعایت الزامات نصب دودکش برای دستگاه گازسوز جدید، طبق فصل چهارم الزامى است.

تبصره ٢: جایگزینی دستگاه‌‌های گازسوز دارای محفظه احتراق باز موجود با دستگاه گرمایشى داراى محفظه احتراق کاملا بسته صرفا با رعایت الزامات بند ١٧-٣-٧-(ب-٣) بلامانع است.

٢) هنگام وصل یک دستگاه گازسوز جدید به سیستم لوله‌کشى موجود، نصاب مجاز بایداز کافى بودن ظرفیت لوله‌کشى مطابق نقشه چون ساخت، براى اتصال دستکه جدید اطمینان حاصل نماید.

٣) یکسان بودن مقدار مصرف گاز وشرایط تأمین هوا و تخلیه محصولات احتراق دستگاه گازسوز جدید باید توسط نصاب و مطابق نقشه چون ساخت کنترل کردد. در صورت عدم مطابقت، چنانچه نیاز به تغییر در سامانه گاز ساختمان^[4] وجود داشته باشد، باید الزامات قسمت ١٧-٨-4 رعایت شود.

7-8-17 تفکیک کنتور

این قسمت از مقررات مربوط به الزاماتی است که باید در حین عملیات اجرایی تفکیک کنتور از سامانه گاز در حال بهره‌برداری، رعایت شود. مشترک متقاضی تفکیک کنتور باید پس از اخذ مجوز نسبت به انجام مراحل اجرایى تفکیک کنتور اقدام نماید.

تفکیک کنتور و مجزا کردن لوله‌کشى مربوط به آن یا اجراى لوله‌کشى جدید باید با رعایت الزامات زیر باشد:

١) هر گونه تفکیک کنتور در سیستم لوله‌کشى گاز ساختمان باید تحت نظارت ناظر و توسط مجری دارای صلاحیت از وزارت راه و شهرسازى با رعایت الزامات این مقررات انجام شود.

٢) تهیه طرح اولیه باید مطابق الزامات فصل ١٧-4 باشد و باید محل انشعاب از لوله‌کشى رابط و تغییرات آن، در صورت نیاز به کلکتور، ارائه جزئیات آن و جانمایى محل کنتورها، تغییرات در سامانه گاز موجود و جزئیات اجرایى مشخص شود.

٣) انجام کلیه مراحل اجرا، بازرسی و صدور تأییدیه نهایی و راه‌اندازى بخش جدید که از لوله‌‌کشی قبلی و در حال بهره‌برداری، تفکیک شده باید طبق الزامات این مبحث باشد.

4) محل تفکیک در لوله‌کشى گاز قبلى باید با درپوش جوشى مسدود و محل آن رؤیت و نشت یابی شود.^[5] در صورتی که در محل تفکیک شده از نظر ظاهرى اشکالى مشاهده نشد و نشتى وجود نداشت، بهره‌برداری از آن بخش لوله‌کشی گاز بلامانع است.

٥) پس از اجراء نقشه چون ساخت مربوط به بخشى که کنتور آن تفکیک شده است باید تهیه شود.

6) در نقشه سامانه گاز درحال بهره‌برداری، محل تفکیک و بخشى که از لوله‌کشى گاز موجود مجزا شده باید توسط نقشه چون ساخت جدید مشخص شود.^[6]

٧) در صورتی که سایر بخش‌‌های لوله‌‌کشی در اثر تفکیک کنتور نیاز به تغییر داشته باشد، باید طبق الزامات قسمت ١٧-٨-4 عمل شود.

8-8-17 برقراری جریان گاز پس از قطع آن

در صورت قطع جریان گاز توسط شرکت گاز، پس از طی مراحل ادارى براى برقرارى جریان گاز باید الزامات زیر رعایت شود:

١) هر گونه اقدام در سامانه گاز ساختمان باید تحت نظارت ناظر و توسط مجرى داراى صلاحیت از وزارت راه و شهرسازى با رعایت الزامات این مقررات انجام شود.

٢) لوله‌کشى اجرا شده باید با نقشه چون ساخت آن مطابقت داده شود. در صورت نبودن نقشه چون ساخت باید نسبت به تهیه آن اقدام شود.

٣) در صورت وجود تغییرات نسبت به نقشه چون ساخت، باید طبق الزامات قسمت ١٧-٨-4 عمل شود. در صورت نیاز به تعمیر، باید طبق الزامات قسمت ١٧-٨-٥ عمل شود.

4) در صورتى که سامانه گاز با نقشه چون ساخت مطابقت داشته و در آن تغییرى ایجاد نشده باشد، باید نسبت به رفع نقص پیش آمده که سبب قطع جریان گاز شده است، اقدام شود و لولەکشی گاز طبق فصل ١٧-٧ مورد آزمایش قرار گیرد.

٥) جریان گاز باید پس از اصلاح نواقص، مطابقت نتیجه آزمایش‌ها با الزامات فصل ١٧-٧ و صدور تأییدیه، برقرار شود.

پاورقی:

[1] تبدیل ساختمان مسکونى به عمومى یا بالعکس.

[2] قطع جریان کاز کل سیستم لوله‌کشى باید توسط شرکت گاز با بستن شیر قبل از رگولاتور باشد در برخى موارد با جمع‌آورى رگولاتور انجام می‌شود.

[3] اجزاى غیر سازه‌‌ای که تغییر در آن‌ها مجاز باشد.

[4] شامل انواع تغییرات در لوله‌کشى یا دریچه‌های تأمین هوا یا دودکش‌ها است.

[5] فقط محل تفکیک در لوله‌‌کشی گاز در حال بهره‌‌برداری باید بررسى شود.

[6] چنانچه سامانه کاز درحال بهره‌برداری فاقد تقشه باشد باید نقشه آن تهیه شده و محل تفکیک روى آن مشخص و قسمت جدید مورد تأیید قرار گیرد.