1-7-17 کلیات

در اجرای سامانه گاز، رعایت الزامات از مرحله طراحى تا نصب و راه‌اندازى دستگاه‌های گازسوز ضرورى است و برای حصول اطمینان باید هر یک از اجزا و بخش‌های سامانه بر مبناى احکام این مبحث، مورد بازرسی، کنترل و آزمایش قرار گیرند. در این فرآیند مغایرت‌های احتمالی مشخص شده و اقدام لازم برای اصلاح انجام می‌شود.^[1] این فصل مربوط به فرآیند بررسی انطباق اجراى سامانه گاز با الزامات این مبحث و آزمایش‌های لازم به‌منظور تعیین صحت عملکرد اجرا است که بر مبنای آن واهى اتمام عملیات سیستم لولەکشی گاز صادر و سپس تزریق گاز و راه‌اندازی دستگاه‌‌های گازسوز انجام می‌شود.

2-7-17 حدود و دامنه کار

الزامات این فصل حدود کمّی وکیفی کنترل‌ها وبازرسی‌های مربوط به کلیه مراحل مندرج در این مقررات را مشخص می‌کند که شامل طراحی، انتخاب مصالح، اجراى لوله‌کشى گاز وآزمایش‌ها، نصب واجراى دودکش‌ها و آزمایش آنها، نصب مجاری تأمین هوای احتراق، صدور تأییدیه‌ها، نصب دستکه‌هاى گازسوز، تزریق گاز و راه‌اندازی سامانه گاز می‌باشد. بررسی مراحل مختلف اجرایى یا بخش‌هایی از سامانه گاز در حیطه وظایف هر یک، طبق این مقررات بوده و این اشخاص باید بر اساس وظایف مندرج در این مبحث، اجزای مختلف سیستم را کنترل نموده و از انطباق اجرا با این مقررات اطمینان حاصل نمایند. در صورت اجراى هر یک از بخش‌ها ودر نهایت تمامى سیستم مطابق با این مقررات، کیفیت مطلوب^[2] حاصل و تأییدیه صحت انجام کار صادر می‌شود. صدور تأییدیه باید پس از انجام مراحل کنترل کیفیت مطابق این مقررات باشد.

توضیح: صدور تأییدیه نهایی براى سامانه، مستلزم اتمام مراحل اجرایى^[3]، مطابقت با الزامات این مقررات و انجام کلیه آزمایش‌‌های مندرج در این فصل مى‌باشد.

3-7-17 کنترل کیفیت

کنترل کیفیت برای مطابقت اجراى سامانه گاز ساختمان با مقررات این مبحث، باید توسط اشخاصی که دارای صلاحیت از وزارت راه و شهرسازى هستند انجام شود.

١) طراحى و حصول اطمینان از انطباق طرح و جزئیات مندرج در آن با الزامات این مقررات بر عهده طراح ا ست. انتخاب مسیر لوله‌‌کشی، نوع و محل نصب دستگاه‌های گازسوز، مصالح، دودکش‌ها، مجارى تأمین هواى احتراق، از جمله مواردى هستند که باید در طراحى مشخص شوند.

٢) بررسى طرح ارائه شده، امکان اجرا و صدور تأییدیه طرح در صورت مطابقت با الزامات این مقررات، بر عهده ناظر است. در صورت وجود اشکال در طرح ارائه شده یا رعایت نشدن الزامات این مبحث، ناظر باید با ارائه مستندات ودلایل کافى بر مبنای این مقررات، درخواست اصلاح طرح را داشته باشد. طراح موظف به اصلاح طرح و تطبیق آن با مقررات و ارجاع آن براى صدور تأپیدیه طرح از طرف ناظر می‌باشد.

٣) کلیه موارد اجرایى شامل اجراى لوله‌کشى گاز، نصب دریچه‌ها و کانال‌های تأمین هواى احتراق، نصب و اجراى دودکش‌ها و سایر موارد اجرایى مرتبط با سامانه گاز ساختمان باید مطابق الزامات این مبحث باشد و توسط مجرى انجام شود. بررسى امکان اجراى طرح و جزئیات اجرایى مندرج در طرح با مجرى است وکلیه مراحل اجرایى باید با هماهنگى ناظر باشد. در صورت نیاز به تغییر در جزئیات طرح، قبل از اجرا باید تغییرات با هماهنکی طراح و ناظر انجام شده و پس از تأیید، عملیات اجرایی شروع شود.

4) مسئولیت کنترل کیفیت و گواهى اتمام عملیات سیستم لوله‌کشى گاز در تمامى مراحل مطابق با الزامات این مبحث و همچنین حصول اطمینان از مناسب بودن دودکش‌ها و مجارى تهویە لوازم گازسوز برعهده ناظر است. در مواردى که ناظر ضرورى بداند براى حصول اطمینان از کیفیت اجراء مصالح و آزمایش‌ها، مى‌تواند از خدمات اشخاص داراى صلاحیت از وزارت راه و شهرسازی استفاده نماید.

۵) نصب دستگاه‌‌های گازسوز، نصب لوله رابط دودکش، کنترل نهایى مکش دودکش‌ها، مجارى تأمین هوای احتراق، راه‌اندازی و آزمایش عملکرد دستگاه‌‌های گازسوز بر عهده نصاب مجاز و مورد تأیید سازنده دستگاه گازسوز یا اشخاص دارای صلاحیت از وزارت راه و شهرسازى می‌باشد.

4-7-17 آزمایش لوله‌کشى گاز

برای اطمینان از استحکام و هوابند بودن لوله‌کشى گاز اجرا شده، تمام قطعات و اجزاى لوله‌کشى باید تحت آزمایش قرار گیرند. آزمایش لازم برای تعیین استحکام و نشتی باید در دو مرحله جداگانه انجام شود؛ مرحله اول، آزمایش مقاومت است که برای تعیین استحکام و مقاومت اجزای لوله‌‌کشی بوده و مرحله دوم، آزمایش نشت است که بعد از آزمایش مقاومت، برای اطمینان از هوابند بودن انجام می‌شود.

١٧-٧-4-١ الزامات عمومى در انجام آزمایش‌های لوله‌کشى گاز

در اجرای آزمایش‌‌های لوله‌کشی گاز الزامات زیر باید رعایت شوند:

١٧-٧-۴-١-١ آزمایش‌ها باید با استفاده از یکی از گازهای هوا، نیتروژن، دی اکسیدکربن یا گازهای بی‌اثر انجام شود. استفاده از اکسیژن برای انجام آزمایش‌ها ممنوع است.

١٧-٧-4-١-٢ انواع آزمایش‌ها و بازرسى‌های غیر مخرب نظیر رادیوگرافى، تست‌های اولتراسونیک، ذرات مغناطیسی و مایعات نافذ مورد نیاز این بخش از مقررات نیستند.

١٧-٧-۴-١-٣ فشارسنج‌‌هایی که در آزمایش‌ها مورد استفاده قرار میگیرند باید داراى دقت کافى باشند. در صورت استفاده از فشارسنج‌های عقربه اى، قطر صفحه نمایش باید حداقل ٥٠ میلی‌متر و دامنه کارى آن براى آزمایش مقاومت باید متناسب با فشار نهایى و حداکثر بین صفر تا ٣ بار (صفر تا ۴۵ پوند بر اینچ مربع) باشد. دامنه کارى فشار سنج براى آزمایش نشت باید متناسب با فشار نهایی وحداکثر بین صفرتا ١ بار (صفرتا ١٥ پوند بر اینچ مربع) باشد.^[4] فشار سنج مورد استفاده بایستی دارای گواهی کالبیراسیون باشد و از شروع تاریخ اعتبار بیش از شش ماه سپری نشده باشد.

١٧-٧-4-١-4 لوله‌کشى گاز ممکن است در یک مرحله یا به تدریج با پیشرفت کار تحت آزمایش قرار گیرد، ولی در پایان کار باید آزمایش بەصورت یکپارچه بر روی کل لوله‌کشى انجام شود.

١٧-٧-۴-١-۵ بخش‌هایی از لوله‌کشى گاز که باید قبل از اتمام عملیات لوله‌کشى پوشانده شوند یا داخل کانالِ غیر قابل دسترسی قرار گیرند، باید آزمایش شده و در صورت مناسب بودن نتیجه آزمایش طبق الزامات این فصل، باید نسبت به پوشاندن یا نصب آن‌ها در کانال اقدام شود. در پایان عملیات اجراى لوله‌کشى گاز، کل لوله‌کشى شامل لوله، اتصالات و شیرها باید با یکدیگر به‌ صورت یکیارچه آزمایش شوند.

١٧-٧-۴-١-۶ در صورتى که بخشى از لوله‌کشى گاز توکار قبل از سایر قسمت‌ها پوشانده و آزمایش‌های مربوط به آن تکمیل شده باشد، تکرار آزمایش این قسمت به‌صورت یکپارچه با بقیه لوله‌کشى، مشابه بندهاى ذیربط فوق، الزامى است.

١٧-٧-4-١-٧ جنانجه سیستم لوله‌کشى به دو یا جند قسمت تقسیم و هر قسمت جداکانه تحت آزمایش فشار قرار گیرد و قسمت‌های رابط براى اتصال قسمتهاى مجزا به یکدیگر چه تحت آزمایش قرار گرفته چه نگرفته باشند، باید مجموعه لوله‌‌کشی به‌صورت یکپارچه تحت آزمایش قرار داده شود.

١٧-٧-۴-١-٨ در صورتى که نتیجه آزمایش مقاومت مورد قبول نباشد، باید اشکالات رفع شده و آزمایش تکرار شود. رفع اشکال وتکرار آزمایش تا حصول اطمینان از نتیجه مورد قبول باید ادامه یابد و پس از آن آزمایش نشتى انجام شود. در هر حالت اجراى هر دو آزمایش مقاومت ونشتى الزامى است و نتایج حاصل باید مورد قبول باشد.

١٧-٧-۴-١-٩ چنانچه قسمتی از سیستم لوله‌کشی گازدار شده باشد، براى آزمایش قسمت‌هایی که گازدار نیستند، دو بخش گازدار و بدون گاز نباید تحت هیچ شرایطی به وسیله شیر از یکدیگر مجزا شوند و تفکیک آن‌ها از یکدیگر باید با استفاده از درپوش‌‌های جوشی یا دند‌ه‌ای باشد و نقاط تفکیک طوری مسدود شود که امکان نشت گاز یا هوا به هیچ وجه وجود نداشته باشد.

١٧-٧-4-٢ آزمایش مقاومت

در این آزمایش لولەکشی گاز باید با فشار حدود ٢ بار (٣٠ پوند بر اینچ مربع) به مدت یک ساعت از نظر استحکام و تحمل فشار کنترل شود.

مراحل آزمایش باید به شرح زیر باشد:

١٧-٧-۴-٢-١ شیرهای اصلی و فرعی باید بەصورت کامل باز باشند.

١٧-٧-4-٢-٢ شیرهای مصرف باید بەصورت نیمه باز بوده وبا درپوش، خروجى آن‌ها مسدود شود.

١٧-٧-۴-٢-٣ انتهای لولەکشی رابط باید با دریوش فلزى مسدود شود.

١٧-٧-۴-٢-۴ سیال آزمایش از یک شیر مصرف به سیستم تزریق شود.

١٧-٧-۴-٢-۵ فشار داخل سیستم با استفاده از فشارسنج نصب شده روى یکى از شیرهاى مصرف با فشار ٢ بار (٣٠ یوند بر اینچ مربع) تنظیم شود.

١٧-٧-۴-٢-۶ پس از تنظیم فشار، باید تمامی شیرهای مصرف که با درپوش مسدود شده‌اند از طریق آزمایش کف صابون و یا مایع ظرفشویى کنترل شوند.

١٧-٧-4-٢-٧ در صورتى که در فشارسنج افت فشارى مشاهده شد، باید کلیه اجزا و قطعات بررسى شده وعلت کاهش فشار مشخص شود. پس از تشخیص علت، باید نسبت به رفع آن اقدام و مراحل فوق تکرار شود. آزمایش تا زمانی که مورد قبول نباشد باید تکرار شود.^[5]

١٧-٧-۴-٢-٨ پس از گذشت یک ساعت از زمان تنظیم فشار، اگر هیچ گونه فوران، تخلیه یا کاهش فشارى در فشارسنج مشاهده نشود، آزمایش مورد قبول است.

١٧-٧-4-٣ آزمایش نشت

این آزمایش باید پس از انجام آزمایش مقاومت و صحت آن انجام شود. در این آزمایش لوله‌‌کشی گاز باید با فشار 0/7 بار (١٠ پوند بر اینچ مربع) به مدت 24 ساعت تحت فشار قرار داده و از حیث نشتى کنترل شود.

مراحل آزمایش باید به شرح زیر باشد:

١٧-٧-۴-٣-١ شیرهای فرعی باید به‌صورت کامل باز باشند.

١٧-٧-4-٣-٢ شیرهاى مصرف باید به‌صورت کامل بسته ودریوش نصب شده روى آن‌ها برداشته شود.

١٧-٧-۴-٣-٣ سیال آزمایش باید از یک شیر مصرف به سیستم تزریق شود.

١٧-٧-۴-٣-۴ فشار داخل سیستم با استفاده از فشارسنج نصب شده روى یکى از شیرهاى مصرف با فشار 0/7 بار (١٠ پوند بر اینچ مربع) تنظیم شود.

١٧-٧-4-٣-۵ پس از تنظیم فشار، قسمت خروجى شیرهاى مصرف و انتهاى لوله‌کشى رابط باید از نظر نشتى کنترل شود.

١٧-٧-۴-٣-۶ در صورتی که در فشارسنج افت فشارى مشاهده شد باید کلیه اجزا وقطعات بررسى شده و علت کاهش فشار مشخص شود. یس از تشخیص علت، باید نسبت به رفع آن اقدام و مراحل فوق تکرار شود. آزمایش تا زمانی که مورد قبول نباشد باید تکرار شود.

١٧-٧-۴-٣-٧ پس از گذشت 24 ساعت از زمان تنظیم فشار، اگر هیچ گونه افت فشارى در فشارسنج مشاهده نشود، آزمایش مورد قبول است.

توضیح: پس از پایان آزمایش باید خروجی کلیه شیرهای مصرف تا قبل از نصب دستگاه‌های گازسور با درپوش فلزی مسدود شوند. و به تایید ناظر برسد و تا قبل از نصب دستگاه‌‌های گازسوز با درپوش فلزی مسدود بماند.

5-7-17 صدور تأییدیه عملیات اجرایى

پس از اتمام عملیات لوله‌‌کشی گاز و قبل از تزریق گاز باید مطابقت کلیه موارد اجرا شده با الزامات این مبحث توسط ناظر کنترل شده و در صورت تطابق، تأییدیه صادر شود. تأییدیه باید زمانى صادر شود که کلیه عملیات ساختمانی به پایان رسیده و سامانه آمادە تزریق گاز، راه‌اندازى و بهره‌برداری باشد.^[6] مواردى که باید بررسى شوند به شرح زیر است:

١) مطابقت نقشه چون ساخت و مشخصات مندرج در آن با لوله‌کشی گاز اجرا شده و سامانه گاز ساختمان.

٢) بازرسى کل سیستم لوله‌کشى گاز ساختمان و مطابقت لوله‌کشى رابط، لوله جانشین و محل نصب کنتور، لوله‌کشى گاز، محل نصب شیرها و نقاط مصرف با الزامات این مبحث.

٣) بازرسى دریچه‌ها و کانال‌های تأمین هوا ومطابقت آن‌ها با الزامات فصل ٥ این مبحث.

4) بازرسى دودکش‌ها و مطابقت آن‌ها با الزامات فصل 4 این مبحث.

۵) بازرسی موضع دستگاه‌‌های گازسوزی که باید به‌صورت ثابت نصب شوند و تطابق وضعیت آن‌ها با الزامات این مبحث.^[7]

6-7-17 برقراری جریان گاز

تحویل کنتور و سایر تجهیزات انشعاب گاز به مجرى یا پیمانکار تحت پوشش شرکت گاز بس از اعلام پایان کار لولەکشی گاز از سوی سازمان استان و همچنین وصل و تحویل جریان از به مشترکینى که لولەکشی گاز آن‌ها به تأیید سازمان استان رسیده باشد در تعهد شرکت گاز استان می‌باشد.

تبصره: حضور مالک و بهره‌ بردار در زمان وصل و تحویل گاز الزامى می‌باشد و در صورت درخواست مالک، تحویل گاز به بهرە بردار میبایست در حضور مجرى سیستم لوله‌کشى گاز انجام شود.

7-7-17 بررسی نشت گاز در سیستم لوله‌‌کشی گازدار

درصورت نیاز به حصول اطمینان از عدم نشتی در سیستم لوله‌کشی گازدار این فرآیند با استفاده از کنتور گاز یا فشارسنج به شرح ذیل صورت می‌پذیرد:

١٧-٧-٧-١ بررسی نشت گاز با استفاده از کنتور

برای انجام این آزمایش باید شیر اصلى و شیرهاى فرعى^[8] در حالت باز وتمام شیرهاى مصرف در حالت بسته قرار داشته باشند. سپس با دقت، شماره انداز کنتور به مدت ١۵ دقیقه کنترل شود. اگر شماره‌ انداز در این مدت حرکت کرد، دلیل وجود نشت در سیستم لوله‌‌کشی می‌باشد. اگر شماره‌ انداز حرکتی نکرد، برای اطمینان از صحت کار کنتور باید شمعک یکی از دستگاه‌های گازسوز را روشن کرد و دوبارە شمارەانداز را به مدت ١۵ دقیقه زیر نظر گرفت. در این حالت عقربه یا شمارءانداز باید حرکت کرده ومصرف گاز شمعک را نشان دهد.^[9]

١٧-٧-٧-٢ بررسى نشت گاز با استفاده از فشار سنج

در این روش باید از فشارسنجى که داراى صفحه نمایش با قطر حداقل ١٠٠ میلی‌متر و حداکثر تا ٢٥٠ میلی‌متر ستون آب مدرج شده باشد، استفاده شود. فشارسنج باید به یکى از شیرهاى مصرف وصل شده و سپس شیر اصلی گاز باز شود. پس از این که فشار به حد ثابتی رسید، باید شیر اصلی گاز بسته شود. پس از بستن شیر اصلى و ثابت شدن فشار، اگر فشارسنج تا مدت ٣ دقیقه هیج افت فشارى را نشان ندهد، لولەکشى گاز نشتى ندارد.

توضیح: اگر به وسیله روش‌‌های فوق وجود نشتی گاز مشاهده شد، باید تمام شیرها و مجاری خروجی مربوط به این سیستم آزمایش شود. در صورت حصول اطمینان از بسته بودن کلیه شیرها و نشت نداشتن هیچ یک از این اجزا، باید لوله‌‌کشی گاز از نظر نشتی کنترل شود. در این شرایط باید شیر اصلی گاز بسته و محل نشت گاز مشخص شود و پس از انجام تعمیرات لازم براى برطرف کردن نشتى باید آزمایش‌های مذکور در بندهای ١٧-٧-۴ و ١٧-٧-٧ تکرار شوند.

تذکر: برای پیدا کردن محل نشتی گاز، هرگز از شعله استفاده نشود، برای این کار باید از مایع کف کننده مانند صابون یا مایع ظرفشویى استفاده شود.

8-7-17 آزمایش مجدد سیستم لوله‌‌کشی در صورت برقرار نشدن جریان گاز به مدت طولانى

چنانچه از زمان نتیجه قبولی آزمایش‌های مقاومت و نشتی بیش از شش ماه گذشته و جریان گاز در سیستم لوله‌‌کشی برقرار نشده باشد، انجام مجدد آزمایش نشتی، الزامى است. آزمایش‌ها باید توسط مجری مطابق بند ١٧-٧-۴ انجام و توسط ناظر کنترل شود. در صورت مورد قبول بودن آزمایش‌های انجام شده و نتایج آنها، برقراری جریان گاز بلامانع است.

تبصره: در صورت وجود نشتی در سیستم لولەکشی گاز یا هر ګونه مغایرت با الزامات این مبحث باید نسبت به رفع آن اقدام شود و برقرارى جریان گاز منوط به رفع کلیه اشکال‌ها و قبولى نتایج آزمایش‌ها مطابق بند ١٧-٧-4 است.

پاورقی:

[1] در صورتى که اشکالى مربوط به مراحل اولیه اجرایى بوده و در پایان کار مشخص شود، قبل از صدور تأییدیه نهایى باید این اشکال رفع شود.

[2] دستگاه‌هایی که به صورت فصلى نصب و جمع آورى مى‌شوند مانند بخارى، باید شرایط محل نصب آن‌ها از نظر تأمین هواى احتراق و تخلیه محصولات احتراق مطابق الزامات این مبحث باشد

[3] منظور، رعایت کامل مقررات این مبحث است.

[4] دامنه کارى تعیین شده در فشارسنج‌ها براى مشخص نمودن افت فشارهاى جزئى است.

[5] این آزمایش هنگامى مورد قبول است که هیج گونه افت یا کاهش فشارى در فشارسنج مشاهده نشود.

[6] در ساختمان‌های موقت عملیات ساختمانی بخشی که ساماته گاز در آن اجرا مى‌شود، باید به اتمام رسیده باشد.

[7] دستگاه‌های گازسوزی مانند شومینه، پکیج، مشعل، دیگ حرارت مرکزى، آبگرمکن.

[8] براى آزمایش قطع جریان کاز توسط شیرهاى فرعى در حالت بسته، مى‌توان از این روش استفاده کرد.

[9] با انجام این آزمایش کارکرد کنتور نیز مشخص مى‌شود.