1-6-17 کلیات

در این فصل الزاماتی که باید در اجرای لوله‌کشی گاز رعایت شود، آمده است. لوله‌‌کشی گاز باید مطابق طرح تهیه شده توسط طراح اجرا شود و در صورتی که حین عملیات اجرایی به تغییرى نیاز باشد، ابتدا باید الزامات مربوطه برر سى و چنانچه مغایرت یا ممنوعیتى وجود نداشته باشد، طرح جدیدى براساس تغییرات مورد نیاز تهیه و پس از تأیید طرح جدید، نسبت به اجرا اقدام شود.

2-6-17 نقشه اجرایى لوله‌کشی گاز

قبل از شروع عملیات اجرایی لوله‌کشی گاز باید وضعیت مسیر لوله‌کشى و محل نصب دستگاه‌‌ها بررسى شده و طرح اولیه با آن مطابقت داده شود. در صورتی که امکان اجرای طرح اولیه بدون تغییر وجود داشته باشد، نقشه اجرایی باید بر مبنای آن طرح، تهیه شود. چنانچه نیازی به تغییرات در طرح باشد باید این تغییرات توسط طراح اعمال شده و بر مبناى آن نقشه اجرایى تهیه شود. در نقشه اجرابى، علاوه بر رعایت الزامات طراحی باید جزئیات اجرایی بر اساس الزامات این فصل رعایت شده و نقشه، قبل از اجرا به تأیید ناظر برسد، سپس نسبت به اجرای لوله‌‌کشی گاز اقدام شود.

تبصره: در صورتى که اعمال تغییرات سبب تغییر در مقدار مصرف یا ظرفیت کنتور شود باید نسبت به اصلاح آن توسط طراح اقدام شده و پس از اعمال تغییرات در طرح واخذ تأییدیه، عملیات اجرایى آغاز شود.

در نقشه اجرایی باید موارد زیر مشخص باشد:

١٧-۶-٢-١ پلان محوطه و طبقات

در پلان محوطه و طبقات باید موارد زیر مشخص شود:

الف) محل علمک، لوله‌کشى رابط، کلکتور در صورت وجود و محل نصب کنتور

ب) مسیر و موقعیت لولەکشی گاز در ساختمان.

پ) نحوه اجرای لوله‌‌کشی به‌صورت روکار یا توکار.

ت) محل نصب تمامى شیرها.

ث) محل دقیق نصب و نوع دستگاه‌‌های گازسور در فضاهای داخلی یا خارجى ساختمان.

ج) موقعیت دقیق و ابعاد دریچه‌ها و کانال‌‌های تأمین هوای احتراق.

چ) محل قرارگیری و مشخصات کامل دودکش‌‌های دستگاه‌‌‌های گازسوز دودکش دار.

ح) گروه‌ بندى ساختمان.

خ) جهت جغرافیایی.

١٧-۶-٢-٢ نقشە ایزومتریک لولەکشی گاز

نقشه ایزومتریک لولەکشی گاز باید شامل موارد زیر باشد:

الف) لوله‌کشى رابط، کلکتور در صورت وجود، لوله جانشین کنتور و شیرها.

ب) مسیر لوله‌کشی گاز به‌صورت ایزومتریک و مشخص بودن طولانی‌ترین مسیر.

پ) نحوه اجرای لوله‌‌کشی به‌صورت روکار یا توکار

ت) اندازه طولائی‌ترین مسیر برحسب متر و حداکثر مقدار گاز مصرفی برحسب متر مکعب در ساعت.

ث) طول هر یک از قطعات، قطر و مقدار مصرف گاز هر قسمت.

ج) نام اختصاری دستگاه‌‌های گازسوز و مقدار مصرف هر یک از آن‌ها بر حسب متر مکعب در ساعت.

١٧-۶-٢-٣ اطلاعات و سایر مشخصات مورد نیاز

در نقشه اجرایی، علاوه بر پلان و نقشه ایزومتریک، سایر اطلاعات به شرح زیر باید درج شود:

الف) موقعیت محل ملک و ساختمان متقاضى نسبت به معابر عمومى با ذکر نشائى و جهت جغرافیایى.

ب) مشخصات مالک، طراح، ناظر و مجرى.

پ) فهرست و مشخصات مصالح مورد نیاز.

ت) مشخصات فنی دستگاه‌‌های گازسوز.

ث) جزئیات دودکش‌ها و دریچه‌‌های تأمین هواى احتراق.

ج) نقشه جزئیات اجرایی اجزاى لوله‌کشى گاز.

چ) تاریخ تهیه نقشه.

3-6-17 الزامات اجرایى اجزاى لوله‌کشى گاز

در اجرای لوله‌‌کشی گاز باید الزامات زیر برای هر یک از اجزا به شرح زیر رعایت شود:

١٧-۶-٣-١ لوله رابط

الف) لوله رابط باید به‌صورت روکار اجرا شود.

ب) فاصله ابتدای لوله رابط تا انتهای علمک^[1] و قطر آن باید مطابق طرح بوده والزامات آن رعایت شود.

پ) الزامات اجرای غلاف برای بخشی از لوله رابط در خارج از ملک که در ارتفاعی پایین تراز ٢٢٠ سانتی‌متر قرار می‌گیرد، باید رعایت شود.

ت) ابتدای لوله رابط باید با نصب بوشن و درپوش فلزی به‌طور کامل هوابند شود ودر زمان آزمایش مقاومت و نشتی نباید هیچگونه نشتی داشته باشد.

١٧-۶-٣-٢ کلکتور

الف) کلکتور باید با استفاده از اتصالات استاندارد ساخته شود. اخذ انشعاب به‌صورت مستقیم بدون استفاده از اتصال استاندارد از کلکتور ممنوع است.

ب) بر روی هر یک از انشعاب‌های خروجى از کلکتور وقبل از لوله جانشین کنتور، نصب شیر قفلى برنجى الزامى است

پ) فاصله بین دو انشعاب متوالی روی کلکتور برای نصب کنتورها باید مطابق با اندازه کنتورها باشد؛ بەصورتی که امکان نصب کنتورها در این فواصل وجود داشته باشد. حداقل فاصله انشعاب‌ها از یکدیگر بستگی به ابعاد کنتورها داشته و مطابق نقشه طراحی باشد.^[2]

ت) برای نگهداری و مهار کلکتور باید پایه و تکیەگاه مناسبی مطابق با جزئیات اجرایى که در طراحى پیشبینی شده اجرا شود.

ث) کلکتور و کلیه انشعاب‌های متصل به آن باید به‌طور کامل هوابند باشند ودر زمان آزمایش مقاومت و نشتی، نباید هیچگونه نشتی داشته باشند.

١٧-۶-٣-٣ تکیه گاه کنتور

برای کنتور‌هایی با ظرفیت بیش از ۴٠ متر مکعب در ساعت باید پایه و نشیمن‌ گاه مناسبی برای نگهدارى کنتور و مهار آن در نظر گرفته شود.

١٧-6-٣-4 لوله جانشین کنتور

لوله جانشین کنتور با اتصالات مورد نیاز باید در محلی که برای نصب کنتور در نظر گرفته شده است، نصب شود. لوله جانشین کنتور و اتصالات مربوطه باید به‌صورت کامل هوابند بوده ودر زمان آزمایش مقاومت و نشتی، نباید نشتی داشته باشند.

١٧-۶-٣-۵ شیرها

الف) دستۀ شیر باید به وسیلۀ پیچ و مهره بر روی شیر ثابت باشد.

ب) شیر باید در حالت بسته در مقابل فشار هوای 0/7 بار (١٠ پوند بر اینچ مربع) نشتی نداشته باشد.

پ) آب‌‌بندی محل اتصال شیر و سردنده انتهای لوله انشعاب باید با استفاده از نوار آب‌بندى (تفلون) انجام شود. بهکار بردن نخ‌‌های کنفی با خمیر و سایر مواد برای آب بندى مجاز نیست.

ت) خروجی تمامی شیرهای مصرف پس از اتمام آزمایش‌های لوله‌‌کشی گاز، باید با نصب دریوش فلزى به‌طور کامل هوابند شده و تا زمانی که دستگاه گازسوز به شیر مصرف متصل نشده است، درپوش باید بر روی شیر باقی بماند.

ث) نصب شیر ٨٠ میلی متر (٢ اینچ) بر روى لوله با قطر ٥٠ تا ١٠٠ میلی‌متر (٢ اینچ تا 4 اینچ) با استفاده از تبدیل مجاز است.

ج) برای تمامی دستگاه‌‌های گازسوز، شیر مصرف باید طوری نصب شود که در بالا یا پشت دستگاه گازسوز قرار نگیرد.

چ) شیرهای مصرف نباید داخل کابینت یا محفظۀ دربسته قرار گیرند؛ به عنوان مثال، شیر اجاق گاز توکار و جزیره‌‌ای و فرگازی باید در دسترس و بیرون از کابینت باشد.

ح) در محل‌های مجاور کلید و پریز برق، جعبه تقسیم یا تابلو برق، شیر گاز باید در ارتفاع حداقل ١٠ سانتی‌متر بالاتر از آن‌ها نصب شود، نصب شیر گاز در ترازی پایین‌تر از تراز ذکرشده در صورتی مجاز است که حداقل ١٠ سانتی‌متر فاصلۀ افقی از لبه آن‌ها داشته باشد. اگر شیر به‌طور مستقیم پایینتر از کلید یا پریز برق یا جعبه تقسیم و یا تابلو برق قرار گیرد، رعایت حداقل ٥٠ سانتی‌متر فاصله عمودی الزامى است.

خ) شیرها به هیچ وجه نباید با مصالح ساختمانی یوشانده شوند. دور تا دور بدنه شیرها باید به‌طور کامل آزاد بوده تا باز کردن و تعویض آن‌ها در صورت نیاز امکان داشته باشد.

١٧-۶-٣-۶ لوله‌ها

الف) لوله‌‌های مورد استفاده در لوله‌‌کشی گاز باید از جنس فولاد سیاه با درز یا بدون درز باشد.

ب) سطح بیرونى لوله‌ها باید صاف، هموار و سطح داخلى آن‌ها باید بدون عیب ونقص ظاهرى و متناسب با فرآیند ساخت باشد.

پ) تمامی لوله‌‌های فولادی باید قبل از نصب با وسایل دستی یا ماشینی مانند سنباده و برس سیمی به طور کامل تمیز شود.

ت) تغییر مسیر لوله‌هاى فولادى باید با استفاده از اتصالات استاندارد انجام شود.

ث) خم کردن لوله فولادی در مسیر لوله‌‌کشی ممنوع است.

١٧-6-٣-٧ اتصالات جوشى فولادى

الف) استفاده از اتصالات جوشی فولادی بدون درز در لوله‌‌کشی گاز به‌صورت روکار و توکار مجاز است.

ب) در لوله‌کشى توکار استفاده از اتصالات جوشى فولادى درزدار ممنوع است.

پ) در لوله‌‌کشی گاز استفاده از اتصالات دندهاى فقط در محل لوله جانشین کنتور یا ورودى و خروجى کنتور گاز، شیر، محل اتصال لوله رابط به رگولاتور و محل اتصال دستگاه گازسوز به شیرها مجاز است.

١٧-۶-٣-٨ نقاط انتهایى لوله‌کشى^[3]

الف) در نقاط انتهایی لولەکشی باید یک شیر نصب شود.

ب) دهانۀ خروجی این شیرها باید پس از اتمام اجرا و آزمایش‌ها با درپوش‌‌های فلزى دنده‌ای طورى مسدود شود که با باز کردن شیر، گاز نتواند از آن‌ها نشت کرده و تا وقتی که دستگاه‌‌های گازسوز به آن‌ها متصل نشده است، مسدود بماند.

پ) نقاط انتهایی در لوله‌‌کشی روکار باید در محل خود توسط بست‌های فلزی روی دیوار محکم شود.

ت) نقاط انتهایی نباید در پشت درب‌ها واقع شود.

ث) نقاط انتهایی نباید در پشت دستگاه‌‌های گازسوز واقع شود.

١٧-۶-٣-٩ تکیەگاه‌‌ها و نقاط اتکاى لوله‌کشى گاز

لولەکشی گاز در ساختمان‌ها باید در محل استقرار، محکم و ثابت باشد. برای این کار باید از بست‌های فلزی مخصوص لوله گاز که دارای استحکام کافى و متناسب با قطر لوله باشند به عنوان تکیه کاه در فواصل معین استفاده کرد.

موارد زیر در ارتباط با تکیەگاه و بست‌ها باید رعایت شود:

الف) بستن یا جوش دادن یک لوله به لوله دیگر و لوله به اسکلت فلزی ساختمان یا به اجزای فلزى غیر ثابت به‌طور مستقیم بەعنوان تکیه‌گاه ممنوع است.

ب) بست‌هایی که برای نگه داشتن لوله‌ها به کار میرود باید دارای روکش از جنس عایق الکتریکی باشند.

ت) حداکثر فاصله بین نقاط اتکای بست یا تکیه گاه‌ها در لوله‌کشی باید مطابق اندازه‌‌های مندرج در جدول ١٧-۶-١ باشد.

جدول 17-6-1 حداکثر فاصله اتکای لوله‌های فولادی

قطر اسمی لوله (اینچ)		و 1	یا بزرگ‌تر	کلیه اندازه‌ها
وضعیت لوله	افقی	افقی	افقی	قائم
حداکثر فاصله اتکا (متر)	2	2/5	3	3

١٧-6-٣-١٠ مصالح مستعمل

استفاده مجدد از لوله، اتصالات و شیر‌هایی که از قبل در لوله‌‌کشی گاز به کار رفته یا مستعمل باشند، ممنوع است.

4-6-17 لوله‌کشى روکار

لولەکشی گاز وقتی روکار است که در معرض دید بوده و دسترسی به آن مستقیماً میسر باشد و نیازى به باز کردن، برداشتن یا جابه‌ جا کردن هیچ مانعی نباشد.

١) برای اجراى لوله‌کشى روکار باید از روش جوشکارى برقى استفاده شود. جوشکارى باید یکنواخت وعارى از نواقص ظاهرى وطبق الزامات قسمت ١٧-۶-٧ انجام شود.

٢) در لوله‌کشى روکار براى حفاظت از زنگ زدن لوله‌‌ها و اتصالات، عایق‌کارى باید براساس الزامات بند ١٧-۶-۶-١باشد.

٣) در لوله‌کشى روکار، بست‌ها باید به‌طور کامل لوله‌‌ها را دربرگرفته و وزن آن‌ها را مهار نمایند.

4) ارتفاع لوله‌‌های روکار در خارج از ساختمان باید حداقل ٢٢٠ سانتى متراز سطح زمین بالاتر باشد. در صورت قرار گرفتن در ارتفاعی پایین تر، لوله‌ها باید داخل غلافی از لوله فلزى با قطر دو اندازه بزر گتر از قطر لوله گاز قرار گیرند. جداره‌های آن‌ها نباید با یکدیگر اتصالی داشته باشند و فضای بین آن‌ها باید خالى ودر معرض جریان هوا باشد. عایق‌کارى لوله‌‌های گاز که در داخل غلاف قرار مى‌گیرند با هم پوشانى ٥٠ درصد (دو لایه) الزامى است.

۵) در مواردی که لوله از داخل دیوار، کف، سقف، چهارچوب در، بنجره یا شیشه به صورت تقاطع عبور می‌کند، باید لوله گاز در حد فاصل محل عبور، داخل غلافی از لوله غیرفلزی قرار گیرد و دور آن نوارپیچی شود.

۶) فاصله لوله روکار گاز تا لوله‌‌های فلزى در محل تقاطع باید حداقل ٣ سانتى متر باشد. در مواردى که حفظ فاصلة فوق امکان‌پذیر نباشد، باید لوله گاز داخل غلافى از لوله‌ای غیر فلزى با ضخامت حداقل ٢ میلی‌متر قرار گیرد. طول کل این غلاف باید حداقل ٢٠ سانتى متر باشد؛ به طورى که نقطه تقاطع در وسط غلاف باشد.

٧) فاصلۀ لوله روکار گاز با یکدیگر و با سایر لولەهای فلزی به‌صورت موازی باید حداقل برابر با قطر خارجى لوله گاز باشد.

٨) لولۀ گاز نباید با سیم و کابل برق تماس دا شته با شد. فاصلۀ کابل و سیم روکار، کلید و پریز برق با لوله‌‌های گاز در محل تقاطع باید حداقل ٥ سانتى متر و لوله‌هاى گاز با عایق‌کارى با همپو شانی ۵٠ درصد (دو لایه) با شد. اگر حفظ این فاصله امکان‌پذیر نباشد، باید روی لوله گاز غلافى از لوله‌ای غیر فلزى با حداقل طول ٢٠ سانتى متر نصب شود؛ به طورى که نقطه تقاطع در و سط غلاف قرار گیرد. اگر سیم یا کابل در مسیر موازى با لوله قرار دا شته باشند باید سرتاسر بخشى را که فاصله آن کمتر از ٥ سانتى متر باشد، لوله گاز داخل غلافى از لوله غیر فلزی قرار داده شود.

٩) در صورتیکه لوله‌‌های گاز در یک کانال افقى یا قائم قرار کیرند، تکیه کاه این لوله‌‌ها باید طبق بند ١٧-۶-٣-٩ و عایق‌کاری آن‌ها مطابق بند ١٧-۶-۶ باشد.

١٠) عبور لوله‌های گاز با سایر لوله‌هاى تأسیساتى وکابل برق در یک کانال یا داکت مشترک ممنوع مى‌باشد.

١١) کانال‌های قائم یا افقى ساختمان که لوله گاز از آن‌ها عبور مى‌کند، باید از طریق دریچه‌هاى ثابت باز با هوای آزاد ارتباط داشته باشند تا امکان تهویه طبیعى هوا در آن‌ها براى جلوگیرى از تجمع گاز نشت یافته احتمالی وجود داشته باشد. سطح باز آزاد دریچه‌ها باید حداقل ٧٨ سانتی‌متر مربع باشد و در ابتدا و انتهاى کانال نصب شود. در کانال‌هایی با طول بیش از ٣ متر، حداکثر فاصله دریچه‌‌ها از یکدیگر باید ٣ متر در نظر گرفته شود.

١٢) در صورتى که امکان نفوذ آب به داخل کانال محل عبور لوله‌های از وجود دا شته باشد، باید لوله‌‌های گاز دارای عایق‌کاری با هم پوشانى ٥٠ در صد (دولایه) با شد. کف کانال باید داراى شیب مناسب بوده و برای تخلیۀ آب پیش‌بینی لازم به عمل آید.

١٣) پایین‌ترین قسمت لوله‌های افقى که از روى کف موتورخانه عبور مى‌کنند، مانند لوله انشعاب مشعل، باید از کف محل عبور حداقل ٥ سانتى متر بالاتر قرار گیرد و به‌ صورت دو لایه رنگ‌آمیزی انجام گیرد و با استفاده از بست، در محل خود محکم شود.

14) در لوله‌کشى‌های افقى و قائم روکار که در معرض تغییرات حرارت قابل توجه قرار مى‌کیرند، باید طبق نظر طراح، پیش‌بینی‌‌های کافی برای مقابله با انقباض و انبساط لوله به عمل آید.

١۵) در صورتی که لوله گاز در معرض بارهای خارجى اضافى قرار گیره، باید با استفاده از غلاف لولە‌ای فلزی با قطر دو اندازه بزرگتر، از وارد آمدن بارهای اضافی به لوله گاز جلوگیری شود. فضای بین لوله گاز و غلاف باید با اجرای نوار یا مواد عایقی مانند قیر پر شده ودو سر غلاف با استفاده از لاستیک مسدود شود.

١۶) عبور لوله گاز به صورت افقی از پشت د ستگاه گازسوز بایداز ارتفاعى بایین تراز سطح شعله باشد. در صورتی که لوله گاز بالاتر از دستگاه گازسوز قرار گیرد، باید حداقل ۵٠ سانتی‌متر از سطح شعله فاصله داشته باشد.

١٧) در صورتی که لوله‌‌کشی گاز از روی بام عبور کند، محل عبور لوله در روى بام باید بە نحوى باشد که در مسیر عبور ومرور قرار نگیرد وفاصله زیر آن تاکف محل نصب حداقل ٥ سانتی‌متر باشد و با استفاده از بست، در محل خود محکم شود.

5-6-17 لوله‌کشى توکار

لولەکشی توکار آن است کە اطراف آن با مصالح ساختمانی پر شده و برای دسترسی به آن نیاز به کنده کاری و یا باز کردن، برداشتن یا جابه‌ جا کردن مانعی باشد. لوله‌‌های مدفون در دیوار، سقف و کف نیز لوله توکار محسوب می‌شوند.

١) در اجراى لوله‌کشى توکار باید از لوله و اتصالات فولادى جوشى مطابق با قسمت ١٧-6 استفاده شود.

٢) براى اجراى لوله‌کشى توکار بایداز روش جوشکارى برقى استفاده شود. جوشکارى باید یکنواخت و عارى از نواقص ظاهرى باشد و طبق الزامات قسمت ١٧-6-٧ انجام شود.

٣) به‌ منظور جلوگیرى از زنگ زدن لوله‌های توکار و محافظت آن‌ها در برابر خوردگى، باید این لولە‌ها مطابق بند ١٧-۶-۶-٢ عایق‌کارى شوند.

4) چنانچه لوله گاز توکار در داخل کانال افقى مستقلى قرار داشته باشد، پس از عایق‌کارى لوله، این کانال باید با ماسه خشک پر شود.

5) عبور لوله‌های توکار از داخل یا دهانه چاه آب و فاضلاب وموارد مشابه ممنوع است.

۶) محل عبور لوله زیر کف پارکینگ یا نقاطی که اتومبیل عبور می‌کند برای جلوگیری از وارد آمدن فشار مستقیم یا انتقال لرزش ناشی از عبور اتومبیل به آن باید طبق زیربند ٨ از بند ١٧-۵-۶ یا با نصب غلاف فلزى^[4] طبق زیربند ١٥ از بند ١٧-۶-٣ عمل شود.

٧) براى عبور لوله‌‌های توکاری که در مسیر تردد ماشین‌های سنگین قرار مى‌گیرند، حداقل عمق کانال باید یک متر با شد. زیر لوله باید حداقل به ضخامت ١٠ سانتى متر خاک نرم پر شده و پس از نصب لوله، تا ارتفاع ١٥ سانتى متر بالاتر از روى لوله، خاک نرم ریخته شود و باید روى آن یک ردیف موزائیک قرار داده شود. سپس باید روی آن ١٠ سانتی‌متر خاک معمولی یر شده و پس از نصب نوار اخطار تا سطح زمین با خاک معمولی پر و کف سازى شود. اگر به هر علت فاصله روى لوله تا سطح زمین کمتراز 50 سانتى متر باشد، باید لوله در داخل کانال بتنی که مخصوص آن ساخته می‌شود قرار داده شده و پس از ریختن خاک نرم، روى آن توسط بلوک‌‌های بتنی پوشانده شود.

٨) حداقل عمق کانال براى لوله‌های مدفون در حیاط و محوطه‌های باز باید به اندازه قطر لوله به علاوه ٥٠ سانتی‌متر و عرض کانال باید به اندازه قطر لوله به علاوه 40 سانتى متر باشد. زیر لوله باید حداقل به ضخامت ١٠ سانتی‌متر خاک نرم پر شده و پس از نصب لوله، تا ارتفاع ١٥ سانتی‌متر بالاتر از روى لوله، خاک نرم ریخته شود. روى خاک نرم باید یک ردیف موزائیک قرار داده شده، سیس روى موزاییک ١٠ سانتى متر خاک معمولى ریخته شود و پس از نصب نوار اخطار تا سطح زمین با خاک معمولى پر و کف سازى شود.

٩) براى جلوگیرى از آسیب دیدن لوله یا پوشش آن توسط ریشه درخت، باید اطراف لوله با اجرای دیواره بتنی یا دیواره‌هاى غیر قابل نفوذ مشابه محافظت شود.

١٠) لوله‌های گاز توکارى که با مصالح ساختمانی پوشیده می‌شود، باید از سایر لوله‌های تأسیساتى وکابل برق حداقل ١٠ سانتى متر فاصله داشته باشد. در صورتى که حفظ فاصله فوق مقدور نباشد، باید لوله گاز با عایق‌کاری و همپوشانی ۵٠ درصد داخل غلاف لوله‌ای غیر فلزى دو سایز بزر گتر قرار داده شود.

١١) کانال‌‌هایی که براى لوله گذارى به موازات بى ساختمان حفر مى‌شوند، نباید زیر محدوده سطح باربر پى قرار گیرند.

6-6-17 عایق‌کارى لوله‌ها

برای محافظت در برابر زنگزدکی و خوردگی لوله‌ها و اتصالات فولادى لوله‌کشى گاز، عایق‌کارى الزامى است. در اجرای عایق‌کاری، بسته به نوع لوله‌‌کشی به‌صورت روکار یا توکار باید موارد زیر مد نظر باشد:

١٧-۶-۶-١ عایق‌کارى لوله‌کشى روکار

عایق‌کاری لولەکشی روکار باید به روش رنگ‌آمیزی انجام شود. رنگ‌آمیزی باید شامل رنگ آسترى از نوع ضد زنگ و دو لایه رنگ رویه از نوع رنگ روغنی باشد.

الف) لولە‌ها باید قبل از اجرا چربی‌زدایی^[5] و زنگ‌زدایی^[6] شوند.

ب) لوله‌‌ها باید با یک لایه ضد زنگ پوشانده شده و پس از خشک شدن کامل با دو لایه رنک روغنی، رنگ‌آمیزی شود. در اقلیم‌‌های مرطوب و لوله‌‌‌هایی که در فضای آزاد خارج از ساختمان قرار می‌گیرند باید با دو لایه ضد زنگ و دو لایه رنگ روغنی پوشانده شوند.^[7]

پ) هنگام رنگ‌آمیزی، لوله‌‌ها باید خشک و از هرگونه گرد و غبار تمیز شده باشند. در محلی که گرد و خاک یا امکان خیس شدن لوله‌ها وجود دارد، رنگ آمیزى مجاز نیست.

ت) پس از اتمام لوله‌‌کشی باید سرجوش‌ها تمیز شده^[8] ومطابق بند (ب) فوق با استفاده از ضد زنک و رنگ روغنی رنگ‌آمیزی شوند.

ث) در لوله‌‌کشی روکار هیچ قسمتی از لوله نباید بدون رنگ آمیزى باشد.

١٧-۶-۶-٢ عایق‌کاری لوله‌کشی توکار

لوله‌‌‌هایی که توکار نصب می‌شوند ابندا باید چربی زدایی و زنگزدایی شده و در دو لایه شامل یک لایه نوار سیاه زیر و یک لایه نوار سفید رو نواربیچی شوند. نوارپیچی لایه اول که نوار زیر نامیده می‌شود باید با نوار پلاستیکی چسب دار سیاه رنگ و رنگ سازگار با آن یا نوار نرم مخصوص سرجوش همراه با پرایمر مخصوص نوار سرجوش انجام شود. نوارپیچی لایه دوم که نوار رو نامیده می‌شود و به عنوان محافظ بر روی لایه اول پیچیده می‌شود، باید با نوار پلاستیکی چسبدار سفید رنگ انجام شود.

١٧-۶-۶-٢-١ انتخاب نوار و رنگ مربوطه باید بر اساس نکات زیر باشد:

الف) نوار زیر باید به رنگ سیاه و نوار رو به رنگ سفید باشد.

ب) نوار و پرایمر باید ساخت یک سازنده بوده و لایه چسب نوار با پرایمر از نظر همخوانی مواد شیمیایی، مورد تأیید کارخانه سازنده باشد.

پ) نوارها باید قبل از تاریخ انقضا و در محدوده زمانی مجاز استفاده شوند.

ت) استفاده از نوارهای مستعمل، معیوب، دارای خراش وسوراخ، مجاز نیست.

ث) استفاده از پرایمر متفرقه، فاسد یا تاریخ مصرف گذشته، مجاز نیست.

ج) در نوارپیچی لوله‌های با قطر ۵٠ میلی‌متر (٢ اینچ) وکمتر باید از نوارهای با عرض ٥٠ میلی‌متر وبراى نوارییچى لوله‌‌های با قطر بالاتر از 5٠ میلی‌متر (٢ اینچ) از نوارهاى با عرض ١٠٠ میلی‌متر استفاده شود.

چ) میزان چسبندگی نوار زیر به لوله باید حداقل برابر با ١/۵ کیلو گرم به ازای هر سانتی‌متر عرض نوار باشد.

ح) میزان چسبندگی نوار رو به نوار زیر باید حداقل برابر با 0/5 کیلو گرم به ازای هر سانتی‌متر عرض نوار باشد.

2-2-6-6-17 نوارپیچی باید با در نظر گرفتن الزامات زیر انجام شود:

الف) پس از تمیز کردن سطح لوله‌ها و قبل از اقدام به نواربیچی باید سطح لوله پرایمر زده شود. پرایمر باید قبل از مصرف در ظرف خود به هم زده شود و پس از پایان پرایمر زنی درب ظرف آن محکم بسته شود.

ب) پرایمر زنی در هوای بارانی، مه سنگین، در گرد و غبار یا در شرایطی که دمای محیط پایینتر از ۵+ درجه سلسیوس باشد، مجاز نیست.

پ) پس از خشک شدن پرایمر [1] باید نوارپیچی نوار زیر و نوار رو با روی هم پیچی ۵٠ درصد انجام شود.[2]

ت) نوارپیچی باید با زاویه و با کشش دست یکنواخت انجام شود؛ به طورى که هنگام نواربیچى بیش از 0/5 درصداز عرض نوار کاسته نشود.

ث) در صورتیکه حلقه نوار در هنگام نواربیچی به پایان برسد، نوار جدید باید از فاصله ١٠ سانتی‌متر مانده به انتهای نواربیچی، روی نوار قبلی پیچیده شود.

ج) در محل اتمام نوارپیچی باید نوار سه دور روی هم پیچیده شود.

چ) در صورتی که نوارپیچی لوله‌‌ها قبل از جوشکارى انجام شده باشد، باید سرجوش‌ها و اتصالات به وسیله نوار نرم مخصوص سرجوش انجام شود.

ح) در صورت عبور لوله از نقاط مرطوب یا عبور از نقاطی که در تماس با آب قرار دارند، باید نوارپیچی لایه زیر با یک لایه اضافه و در مجموع با دو لایه نوار زیر با روى همپیچی ٥٠ درصد انجام شود، سپس روی آن نوار محافظ پیچیده شود.

١٧-6-۶-٣ تعمیر عایق‌کارى

در صورت صدمه دیدن عایق لوله‌‌ها تعمیر آن‌ها با در نظر گرفتن موارد زیر انجام می‌شود:

١٧-۶-۶-٣-١ در صورت خراشیدگی یا پاک شدن رنگ لوله‌‌های روکار، ابتدا باید قسمت صدمه دیده تمیز کاری شده، سپس با یک لایه ضد زنگ و دو لایه رنگ روغنی رنگ‌آمیزی شود.

١٧-۶-۶-٣-٢ در صورت صدمه دیدن نوار عایق لوله‌‌های گاز، باید نوار قسمت آسیب دیده از دور تا دور لوله باز شده و محل آسیب دیده تمیز شود. سپس سطح لوله به فاصله حداقل ١٠ سانتى متر از هر طرف تمیز و پرایمر زده و نوارپیچى نوار زیر با روى هم پوشانى ٥٠ درصد انجام شده وسپس نوار سفید رو پیچیده شود.

7-6-17 جوشکاری

جوشکاری لوله‌‌ها و اتصالات فولادى با روش جوشکارى قوس الکتریکى با الکترود دستى روکش دار بر مبناى 1104 API انجام مى‌شود و کنترل کیفیت و بازرسى از جوش‌ها بر اساس الزامات این قسمت می‌باشد.

١٧-۶-٧-١ الکترودها

الف) الکترودهای مصرفی در جوشکاری لولەکشی گاز با فشار یک چهارم یوند بر اینچ مربع باید طبق استانداردهاى AWS/ASME SF A5.1 یا معادل آن باشد.

برای جوشکارى لوله با اقطار کمتراز 5٠ میلی متر ( ٢ اینچ) مى‌توان از الکترودهاى E6013 یا E6010 استفاده نمود، ولى براى جوشکارى لوله با اقطار ٥٠ میلی‌متر (٢ اینچ) وب الاتر فقط استفاده از الکترود E6010 مجاز می‌باشد.

ب) روى جعبه الکترود باید نام سازنده، شماره الکترود، قطر الکترود، محدوده آمیر و ولتاژ مصرفى و تاریخ ساخت ذکر شده باشد.

پ) استفاده از الکترودهای زنگ زده یا فاسد یا الکترود‌هایی که پوشش آن‌ها یکنواخت نبوده و در هنگام جوشکاری دچار ریزش، بدسوزی، قطع و وصل جریان برق یا انحراف قوس الکتریکى شود، مجاز نیست.

١٧-۶-٧-٢ جوش لب بە لب

جوشکاری لوله‌‌های فولادی با یکدیگر یا با اتصالات فولادی باید به صورت جوش لب به لب باشد. لوله‌‌‌هایی که به‌ صورت لب به لب مانند شکل ١٧-۶-١ جوش داده می‌شوند باید مطابق مراحل زیر آماده سازى شوند:

الف) قبل از شروع جوشکاری باید لبۀ لوله‌‌ها و اتصالات به وسیله ابزار‌هایی مانند برس سیمی دستی یا برقی تا حد براق شدن از مواد زاید مانند زنگ و چربی‌ها تمیز شود.

ب) در صورتی که لوله با دستگاه لوله بر بریده شده باشد، قبل از شروع جوشکاری، زائده ایجاد شده داخل لوله باید به وسیله سوهان گرد یا وسایل مناسب به‌طور کامل برداشته شود

پ) در جوش لب به لب اگر ضخامت لوله یا اتصال بیشتراز ٣ میلی‌متر باشد، یخ زدن لبه لوله الزامى می‌باشد. چنانچه کمتر از ٣ میلی‌متر باشد، یخ زدن لبه لوله اختیاری است و میتوان به وسیله سوهان یا سنگ سنباده برقی یخ ملایمی بر روی لبه‌ها ایجاد نمود.

ت) پس از هم راستا کردن دوسر لوله‌‌ها در گیره هم ترازی، پاس اول (پاس ریشه) جوش انجام می‌شود.

ث) بعد از جوشکاری هر پاس و قبل از شروع پاس بعدی، باید سرباره و ناخالصی هر پاس جوش با سنگ زدن یا برس برقی برطرف شود.

ج) لوله‌‌‌هایی که سر آن‌ها دوپهن (بیضوی) شده باشد، قبل از جوشکاری باید قسمت آسیب دیدۀ لوله بریده شود.

شکل 17-6-1 طرح اتصال جوش لب‌به‌لب

١٧-6-٧-٣ معایب جوش

در جوش‌‌های انجام شده، احتمال وجود معایبی وجود دارد که برخی از این معایب قابل رؤیت بوده و به آن‌ها عیوب ظاهری جوش کفته می‌شود و برخی از معایب غیر قابل رؤیت هستند وبرای تشخیص آن‌ها باید روش پرتونگاری یا سایر روش‌ها به کار گرفته شوند. در ادامه به معایب متداول جوش اشاره شده است.

١٧-۶-٧-4 عدم یکنواختى تاج جوش

عدم یکنواختی تاج جوش از قبیل ناهموارى سطح جوش، انحراف تاج جوش، تقعر و یکنواخت نبودن آن در سرتاسر جوش می‌باشد.

١٧-۶-٧-٥ شیار پاى جوش

شیار ایجاد شده در اثر ذوب فلز پایه و در مجاورت تاج یا ریشه جوش است که به‌صورت پر نشده باقى ماندە باشد (شکل ١٧-۶-٢). شیار پاى جوش باعث کاهش ضخامت لوله در محل جوش می‌شود. حدود قبولی جوش با در نظر داشتن مشخصات شیار پای جوش به شرح زیر است:

الف) در صورتی که عمق شیار از ۶ درصد ضخامت لوله تجاوز نکند، با هر طولی قابل قبول است.

ب) اگر عمق شیار بین ۶ تا 12/5 درصد ضخامت لوله باشد، درصورتیکه طول آن از ۵ سانتی‌متر یا طول جوش هر کدام کمتر است، تجاوز نکند، قابل قبول است.

پ) اگر عمق شیاراز 12/5 درصد ضخامت لوله تجاوز کند، باهر طولی قابل قبول نیست.

شکل 17-6-2 شیار پای جوش

١٧-۶-٧-۶ ترک

عمدتا ترک در اثر سرد شدن سریع جوش به وجود می‌آید. تعمیر جوش ترک‌ دار مجاز نیست و هیچ نوع ترکی در جوش قابل قبول نمی‌باشد (شکل ١٧-۶-٣). جوش معیوب باید بریده شده و دوباره جوشکارى شود. ترک‌‌های ستارەای (شکل ١٧-4-6) که در نقطۀ پایانی جوش به وجود می‌آید، باید به وسیلۀ سنگ زدن برطرف شود.

شکل 17-6-3 ترک در جوش

شکل 17-6-4 ترک‌های ستاره‌ای در سطح جوش

١٧-۶-٧-٧ سوختگی ناشی از قوس الکتریکى

در نقاطی که الکترود یا اهرم اتصال منفی با سطح لوله تماس پیدا کند، سوختگی ناشى از قوس الکتریکى بهوجود می‌آید (شکل ١٧-۶-٥) و اگر منجر به ذوب موضعی شده باشد، قابل قبول نبود، و باید آن قسمت از لوله بریده و دوباره جوشکاری شود.

شکل 17-6-5 سوختگی ناشی از قوس الکتریکی

١٧-۶-٧-٨ ناخالصى سربارهاى

این عیب به دلیل سرباره مواد غیر فلزی به جا مانده در جوش می‌باشد. ناخالصى سربارهاى یا به‌ صورت جدا جدا یا به‌صورت خطوط سرباره کشیده در جوش مشاهده مى‌شود. حدود قبولى این عیب طبق استاندارد ١١٠۴ API است، بە طوری که طول این سرباره‌‌ها نباید از ٣ سانتى متر یا 1/2 اینچ در ١٢ اینچ طول جوش تجاوز نماید.

١٧-۶-٧-٩ ذوب ناقص در جوش

ناپیوستگی ایجاد شده بین جوش و فلز پایه است (شکل ١٧-۶-۶) که به سطح یا ریشه جوش باز شده باشد، یا ناپیوستگی به وجود آمدە بین لایە‌‌های جوش با یکدیگر (شکل ١٧-۶-٧) یا بین جوش و فلز پایه است. در صورتیکه مجموع طول این عیب بیش از 2/5 سانتی‌متر یا 1/8 (یک هشتم) طول جوش باشد (هر کدام که کمتر است) جوش قابل قبول نبوده و باید بریده شود.

شکل 17-6-6 ذوب ناقص در ریشه یا تاج جوش

شکل 17-6-7 ذوب ناقص در اثر جوش سرد

١٧-۶-٧-١٠ نفوذ بیش از حد

این عیب در اثر نفوذ بیش از حد ریشۀ جوش ایجاد می‌شود. در صورتی که نفوذ جوش در سرتاسر جوش بیش از ٣ میلی‌متر باشد، جوش قابل قبول نبوده وباید بریده شود (شکل ١٧-۶-٨).

شکل 17-6-8 نفوذ بیش از حد

١٧-6-٧-١١ عدم نفوذ جوش

این عیب در اثر پر شدن ناقص ریشه جوش است (شکل ١٧-۶-٩ وشکل ١٧-۶-١٠). در صورتى که مجموع طول قسمتى که نفوذ جوش ناقص است بیش از 2/5 سانتى متر یا 1/8 (یک هشتم) طول جوش باشد (هر کدام که کمتر است) قابل قبول نبوده و باید بریده شود.

شکل 17-6-9 عدم نفوذ در ریشه جوش

شکل 17-6-10 عدم نفوذ در ریشه جوش از یک طرف

١٧-6-٧-١٢ تخلخل

تخلخل، فضای به جا مانده از گازهاى محبوس در جوش مى‌باشد که در خلال مرحله انجماد به‌صورت حفره باقى مىماند (شکل ١٧-۶-١١). این حفره‌ها به‌ طور معمول به شکل کروى و به‌ صورت منفرد یا مجتمع میباشند. در صورتی که قطر هر حفره از ¼ ضخامت لوله بیشتر باشد یا قطر هر مجتمع آن‌ها بیش از ٥ میلی متر باشد، جوش قابل قبول نیست.

شکل 17-6-11 تخلخل در جوش

١٧-۶-٧-١٣ تورق در فلز پایه

اثر در لبه لوله، خطوطی ناشی از جدایی سطوح یا دو پوسته بودن فلز پایه مشاهده شود، قابل قبول نبوده و باید لوله تا محل رفع عیب بریده شود (شکل ١٧-۶-١٢).

شکل 17-6-12 تورق در فلز پایه

١٧-۶-٧-14 کنترل کیفیت جوش

الف) کلیه جوش‌های لوله‌ها و اتصالات باید به‌ طور کامل از نظر ظاهرى کنترل شود. جوشى قابل قبول است که به‌ طور یکنواخت در سرتاسر محل اتصال انجام شده باشد.

ب) بازرسی و کنترل کیفیت جوش‌ها باید توسط ناظر انجام شود. درصورت لزوم برای بررسی نفوذ ریشه جوش و عیوب داخلی، نمونه‌‌‌هایی از سرجوش‌ها بریده شود. در صورتیکه کیفیت جوشکاری مورد تأیید ناظر نباشد، باید از ادامه کار جوشکار جلوگیری شود.

پ) جوش‌‌هایی که معیوب تشخیص داده شوند باید بریده شده و دوباره جوشکاری شوند.

١٧-۶-٧-١٥ اصلاح معایب جوش

جوش‌‌های معیوب باید بریده و مجددا جوشکاری شوند؛ پس از اصلاح باید توسط ناظر بررسی ومورد تأیید قرار گیرند.

١٧-۶-٧-١۶ صلاحیت جوشکار

جوشکاری باید توسط جوشکاران صلاحیتداری انجام شود که داراى پروانه مهارت فنى معتبر از سازمان فنی و حرفەای در جوشکاری لولۀ گاز با فشار 1/4 پوند بر اینچ مربع تا سایز 4 اینچ باشند.

١٧-۶-٨ نقشە‌‌های چون‌ ساخت

پس از اتمام عملیات اجرایی لوله‌‌کشی، نقشه باید مطابق لوله‌‌کشی گاز انجام شده، توسط مجرى تهیه و انطباق آن با اجرا توسط ناظر تأیید شود. نقشه‌‌‌های چون ساخت باید شامل کلیه موارد زیر باشد.

١٧-۶-٨-١ پلان محوطه و طبقات

نقشه محوطه ساختمان و طبقاتى که در آن‌ها لوله‌کشى گاز اجرا شده باید مطابق وضعیت اجرا شده تهیه شود. در نقشه باید موارد زیر به‌ طور کامل مشخص باشد:

الف) محل علمک، لوله‌‌کشی رابط، کلکتور در صورت وجود و محل نصب کنتور.

ب) مسیر و موقعیت لوله‌کشى گاز در ساختمان طبق اجرا.

پ) نحوه اجرای لوله‌‌کشی در قسمت‌‌های مختلف به‌ صورت روکار یا توکار.

ت) محل نصب کلیه شیرها در پلان طبقات.

ث) محل دقیق نصب ومشخصات تمامى دستگاه‌های گازسوز.

تبصره ١: در خصوص دستگاه‌‌های گازسوز موتورخانه مرکزى شامل دیگ‌ها و پکیج‌های چگالشى و دستگاه گرمایشی با محفظه احتراق کاملا بسته (هرماتیک) درج شماره سریال دستگاه بر روی آن الزامى است.

تبصره ٢: در خصوص دستگاه‌‌های گازسوز آبگرمکن‌‌های فندار و پکیج‌های فن دار، در صورت عدم پیش‌بینی معبر دود، باید شماره سریال دستگاہ پس از نصب نیز درج شود.

ج) موقعیت دقیق و ابعاد و مشخصات دریچه‌های تأمین هواى احتراق.

چ) محل قرار‌گیری و مشخصات کامل دودکش‌های دستگاه‌های گازسوز دودکشدار.

ح) گروه ساختمان.

خ) جهت جغرافیایی.

١٧-۶-٨-٢ نقشە ایزومتریک لوله‌کشی گاز

نقشە ایزومتریک چون ساخت لوله‌کشی گاز باید شامل موارد زیر باشد:

الف) لوله‌کشى رابط، کلکتور در صورت وجود ومحل نصب کنتور.

ب) مشخصات مالکه طراح، ناظر ومجرى.

پ) مسیر لوله‌‌کشی گاز به‌ صورت ایزومتریک مطابق اجرا.

ت) مقدار طولانى‌ترین مسیر بر حسب متر وحداکثر مقدار گاز مصرفى برحسب متر مکعب در ساعت.

ث) طول و قطر هر یک از قطعات و مقدار مصرف هر بخش از لوله‌کشى گاز اجرا شده.

ج) نحوه اجرای لوله‌‌کشی در قسمت‌های مختلف به‌صورت روکار یا توکار.

چ) نام اختصاری دستگاه‌های گازسوز و محل دقیق نصب و مشخصات تمامی دستگاه‌‌های گازسوز.

ح) موقعیت محل ملک و ساختمان مورد تقاضا نسبت به معابر عمومی با ذکر نشانی و جهت جغرافیایی.

خ) تاریخ اتمام عملیات اجرایى.

پاورقی:

[1] محل علمک که توسط شرکت گاز تعیین مى‌شود، باید مشخص باشد.

[2] در صورت نیاز باید این فواصل از شرکت گاز استعلام شود.

[3] محل نصب شیرهاى مصرف.

[4] غلاف فلزى باید مانند لوله‌‌های توکار به منظور جلوگیرى از زنگ‌زدگی عایق شود.

[5] چربی زدایى با بنزین بدون سرب یا تولونن.

[6] از روش‌های مختلف مانند استفاده از برس سیمى یا فرچه سیمى

[7] اجرای لایه‌های بعدى باید پس از خشک شدن کامل لایه قبلى باشد.

[8] با روش‌هایی مانند استفاده از فرجه سیمى یا برس برقى.

[9] خشک شدن باید در حدى باشد که اکر به آهستکی به آن انگشت زده شود، اثر انگشت برروی آن نماند، ولی پرایمر نباید بطور کامل خشک شده باشد.

[10] هر دور نوار باید ٥٠ درصد عرض دور قبلى را بپوشاند.