1-13-17 جوشکاری شبکه‌‌‌های گازرسانی فولادى

١٧-١٣-١-١ کلیات

جوشکاری لولە‌‌های فولادی گاز و اتصالات مخصوص آن‌ها باید به روش جوشکارى برقی دستى انجام شود. روش جوشکاری دستی، بازرسی‌ها و کیفیت آن باید مطابق استاندارد 1104-API باشد.

١٧-١٣-١-٢ ارزیابى و تعیین صلاحیت جوشکاران

جوشکارانی که برای جوشکاری لولە‌‌های فولادی گاز به کار گرفته می‌شوند باید قبل از اقدام به جوشکارى بر طبق روش جوشکاری تایید شده و بر اساس استاندارد 1104-API مورد ارزیابی قرار گیرند.

در صورت قبولی باید به هر جوشکار یک شماره به عنوان کد جوشکار اختصاص دادە شود. در صورت تغییر در روش جوشکاری، ارزیابی جوشکاران باید مجدداً و بر طبق روش جدید انجام شود.

مسئولیت کنترل مدارکه صلاحیت، ارزیابى جوشکاران و بررسى و تائید روش جوش بر عهده دستگاه نظارت است. در صورت لزوم دستگاه نظارت می‌تواند برای ارزیابی جوشکاران از موسسات وشرکت‌های ذیصلاح استفاده نماید، ولی در هر صورت مسئولیت به عهده دستگاه نظارت است.

١٧-١٣-١-٣ الکترودهاى جوشکارى

برای جوشکاری لولە‌‌های گاز باید در پاس اول جوش از الکترودهاى مطابق با استاندارد AWS-E6010 و در پاس دوم و پاس‌های بعدى جوش از الکترودهاى مطابق با استندارد AWS-E6010 و یا AWS E7010 استفاده شود.

قبل از استفاده از الکترود‌های جوشکاری، نمونه آن‌ها باید به وسیله دستگاه نظارت مورد بررسى قرار گیرد. در صورت لزوم دستگاه نظارت باید آزمایش‌های مربوطه را انجام داده و نهایتا کاربرد آن را در جوشکاری شبکه‌‌‌های گاز تأیید نماید.

انتخاب قطر، نوع الکترود و تنظیم آمپر و ولتاژ و سایر پارامترهاى جوشکارى باید بر اساس روش جوشکاری تائید شده صورت گیرد.

الکترود‌های جوشکاری باید تا زمان استفادە در بسته‌‌بندی اولیه خود و بر طبق توصیه سازندە نگهدارى شوند. الکترودهائی کە جعبه آن‌ها برای مصرف باز می‌شوند باید تا زمان مصرف براى جلوگیرى از جذب رطوبت و صدمه به پوشش در گرمکن‌های مخصوص قرار داده شوند.

الکترودهائی که به علت جذب رطوبت، وارد آمدن صدمه به پوشش آن‌ها و یا اشکالاتی از قبیل یک طرفه سوختن، انحراف قوس و ریزش پوشش در حین جوشکاری، برای جوشکاری مناسب نباشند، باید بە وسیله دستگاه نظارت بررسى و از کارگاه خارج شوند.

١٧-١٣-١-4 آماده سازى لوله‌‌های فولادى قبل از عملیات جوشکارى

لوله‌‌‌های فولادی قبل از جوشکاری باید مورد بازرسی قرار گیرد و در صورت مشاهده عیوب مکانیکى از قبیل شیار، فرورفتگی، خراش و دوپهنی، وارد آمدن صدمه به سر لوله و حفره‌‌‌های خوردگی، باید کنار گذارده شوند. قبل از جفت کردن لوله‌‌ها و شروع عملیات جوشکاری باید سر لوله‌‌ها بصورت دور تا دور و به فاصله یک سانتی‌متر با استفاده از برس برقی تمیز و براق گردد. در صورت نیاز به برش و یخ زدن سر لوله‌ها، این کار باید به نحوى انجام کیرد که مقطع بریده شده، عمود بر محور طولی لوله باشد. حداکثر میزان انحراف صفحه برش لوله از حالت عمود بر محور طولی لوله برابر با 1/5 میلی متر است.

١٧-١٣-١-۵ کنترل‌های لازم قبل از شروع جوشکارى

قبل از شروع جوشکاری موارد زیر باید به وسیله دستگاه نظارت کنترل کردد.

١- لبه لوله‌‌ها، قسمت عمودی لبه لوله و حدود یک سانتی‌متر از سر لوله به صورت دور تا دور از نظر زاویه، پخ و تمیز و براق بودن پخ

٢- در صورت برش لوله با دستگاه لوله بر، باید پلیسه‌‌‌های داخلی لوله کاملاً به وسیله سوهان برداشته و لبه لولە بر طبق روش جوشکاری تأیید شده یخ زنی شود.

٣- در صورت برش و یخ زنى لوله با دستگاه‌هاى مخصوص این کار، باید پخ سر لوله بر طبق روش جوشکاری تأیید شده با سوهان کاری آماده‌سازی شود. ضمنا باید کنترل شود که صفحه برش، عمود بر محور طولی لوله و یا در حد رواداری مجاز آن باشد.

۴- با عبور دادن یک صفحه مدور متناسب با قطر داخلی لوله، از داخل لوله، ضمن کنترل سلامت قطر لوله، از عدم وجود اشیاء باقی مانده داخل لوله، باید اطمینان حاصل نمود.

١٧-١٣-١-۶ اقدامات لازم قبل از جوشکاری لوله‌ها

الف- پیش گرمى لبه لوله‌‌ها - تعیین مناسب بودن شرایط جوى براى عملیات جوشکارى بر عهده دستگاه نظارت است. در ساعات اولیه صبح و یا در شرایطى که دماى محیط کمتراز ٥+ درجه سلسیوس باشد، پیشگرمی لوله‌‌ها حداقل تا دماى ٥٠+ درجه سلسیوس الزامى است.

ب- جفت کردن لوله‌‌ها - جفت کردن لوله‌ها باید به وسیله کلمپ‌ها یا گیره‌‌‌های هم ترازی خارجی که قادر باشند سر لوله‌‌ها را به صورت ثابت نگهداشته و انجام جوشکاری در زیر آن‌ها امکان‌پذیر باشد، صورت گیرد. کلمپ یا گیره هم طرازی باید به گونه‌ای باشد باشد که حداقل امکان جوشکارى ۵٠٪ محیط لوله در ربع‌‌های متقابل در زیر آن امکان‌پذیر باشد. مناسب بودن و کارائی گیره هم ترازى باید به وسیله دستگاه نظارت مورد تأیید قرار گیرد. برای جفت کردن و هم تراز کردن لوله‌‌ها استغاده از چکش فولادی مجاز نمی‌باشد. در صورت لزوم تنها استفاده از چکش‌های برنجی مجاز می‌باشد.

لوله‌‌‌های گاز باید به طریقی هم تراز شوند که جوش طولى آن‌ها حدالامکان در موقعیت ساعات ١٠ و ٢ قرار گیرند. جوشکاری لوله‌ها در شرایطی که جوش طولی آن‌ها در یک راستا قرار گیرد مجاز نمی‌باشد. برای تسهیل و ایمنی در جوشکاری پاید لوله‌ها را در ارتفاع مناسبی از سطح زمین بر روی پایه‌هائی که به تعداد و ارتفاع لازم تهیه شده باشند انجام داد. پایه‌‌‌های مربوطه باید دارای بالشتک‌‌های نرم باشند تا از وارد آمدن صدمه به پوشش لوله‌‌ها جلوگیری نمایند.

١٧-١٣-١-٧ جوشکاری شبکه‌‌‌های گازرسانی فولادی

هر گونه عملیات جوشکاری باید براساس روش تأیید شده صورت گیرد.

قبل از اقدام به هر گونه عملیات جوشکاری باید از طرف مجرى، روش جوشکارى تهیه وجهت بررسى به دستگاه نظارت ارائه گردد. دستگاه نظارت باید پس از انجام اصلاحات روش را مورد تایید قرار دهد. دستگاه نظارت می‌تواند برای این منظور از خدمات موسسات و شرکت‌های دیصلاح استفاده نماید که در این صورت مسئولیت بر عهده آن شرکت‌ها خواهد بود.

الف- جوشکاری پاس یک

١- جوشکاری در زیر گیره هم ترازی

جوشکاری در زیر گیره هم ترازی باید حداقل معادل با ٥٠٪ محیط لوله ودر ربع‌های متقابل و به روش سرازیر انجام گردد. در خصوص لوله ٢ اینچ، جوشکاری در ربع‌‌های متقابل کافی می‌باشد.

استفاده از خال جوش مجاز نبوده و حداقل طول قابل قبول براى جوش سه سانتى متر می‌باشد.

در صورتی که قطر لوله ١٠ اینچ و بالاتر باشد جوشکاری کلیه پاس‌ها باید به وسیله دو جوشکار به صورت همزمان انجام شود.

٢- تکمیل جوشکاری پاس یک

پس از باز کردن گیره هم ترازی باید قسمت‌های پایانی جوش در هر قسمت را با دستگاه سنک سنباده برقی تمیز کرده و سپس نسبت به جوشکاری قسمت‌های باقیماندە به روش سرازیر اقدام نمود.

ب- جوشکاری پاس دو

پس از تکمیل پاس یک جوش باید با استفاده از دستگاه سنگ سنباده برقی اقدام به سنگ زنی پاس یک نمود تا قسمت‌های برآمده و غیر یکنواخت جوش و عیوب آن برداشته شود. سپس باید بلافاصله و تا قبل از سرد شدن جوش نسبت به جوشکاری پاس دوم جوش به روش سرازیر اقدام نمود.

پ- جوشکاری پاس‌‌های پر کنندہ و تاج جوش

پس از تکمیل پاس دو جوش باید با استفادہ از دستگاہ برس برقی اقدام به تمیز کردن پاس دو نمود. سپس جوشکاری پاس‌‌های پر کننده و تاج جوش به روش سرازیر انجام شود. عرض پاس نهائی باید حداقل به اندازه یک میلی‌متر پهن‌تر از یخ لوله در طرفین جوش بوده و ارتفاع آن نباید بیش از 1/5 میلی متر بالاتر از سطح لوله باشد.

پس از جوشکاری هر پاس جوش باید سرباره جوش را به طور کامل پاک نمود و در صورت لزوم برآمدگی‌های اضافی جوش را سنگ زده و یکنواحت نمود. سنگ زدن تاج جوش به هیچ وجه مجاز نمى‌باشد.

در زمان جوشکاری پاس‌های مختلف جوش، نباید اجازه داد که الکترود جوشکارى یا اهرم اتصال زمین آن به قسمت‌های دیگر لوله به جز محل یخ آن متصل شده و جرقه بزند. جوشکار باید از برخورد نوک الکترود جوشکاری با بدنه لوله که موجب سوختگی خواهد شد، جلوگیری نماید. در پایان هر روز کارى باید کلیه جوش‌‌های آن روز تکمیل شده باشد.

در پایان هر روز کاری باید با استفاده از درپوش مناسبی سر‌های باز لوله را به طریق مطمئنى مسدود کرد تا آب و فاضلاب، خاک، زباله، اجسام خارجى و حیوانات کوچک به داخل لوله وارد نشوند. در صورت استفادە از درپوش فلزی، جوشکاری آن به لوله مجاز نمی‌باشد.

فاصله دو جوش محیطی برای لوله‌‌های با قطر ۴ اینچ و کوچکتر باید از ١٨ سانتى متر کمتر نباشد و این فاصله برای لوله‌‌‌های با قطر بزرگتر از ٣ اینچ حداقل باید یک برابر قطر لوله باشد.

ت- جوشکاری اتصالات نهائى

جوشکاری اتصالات نهائی باید بر طبق روش پیشنهادی مجری و با تأیید دستگاه نظارت انجام شود. اتصالات نهائی باید با دقت هم تراز شوند به طوری که تنش‌‌های حاصله از جوشکاری را به حداقل برساند. برای جفت کردن لوله‌‌ها ممکن است حفاری قسمت‌هایی از کانال در دو طرف و تغییر شیب کانال الزامى باشد. در جوشکاری اتصالات نهائی، اجرای خال جوش با رعایت حداقل سه سانتی‌متر طول جوش مجاز می‌باشد.

ث- جوشکارى شیرها، اتصالات و فلنج‌ها

در جوشکارى شیرها، اتصالات وفلنج‌ها، درصورتى که قطر داخلى آن‌ها با قطر داخلى لوله اختلاف داشته و این اختلاف بیش از 2/5 میلی‌متر باشد، باید قطر کوچکتر تا اندازه قطر بزرگتر با نسبت سه بە یک سنگ زده شود.

در جوشکارى فلنج‌ها باید دقت کافى به عمل آید تا صفحه فلنج بر محور طولى لوله عمود بوده وسوراخ‌های فلنج با وسیله متصل شونده به آن در یک راستا قرار گیرد. ضمنا برای جلوگیری از بروز نشتی در آینده باید دقت شود تا به محل نشست واشر آسیبی نرسد.

جوشکارى اتصالات به یکدیگر و اتصالات به شیرها بلامانع است ولى بهتر است فاصله دو جوش متوالى حداقل به میزان یک برابر قطر لوله بزرگتر باشد.

در صورت عدم امکان استفاده از گیره هم ترازی اجرای خال جوش مشروط بر آنکه حدالامکان سه سانتی‌متر طول داشته باشد مجاز است.

ج- تعمیر جوش‌ها

روش تعمیر جوش‌ها: هر گونه عملیات جوشکارى جهت تعمیر جوش‌ها باید بر اساس روش تأیید شده صورت گیرد.

جهت تعمیر جوش‌ها باید روش جداگانه‌‌ای از طرف مجرى تهیه شده و به وسیله دستگاه نظارت مورد بررسی قرار گرفته و در صورت نیاز پس از انجام اصلاحات لازم مورد تایید قرار کیرد. دستگاه نظارت مى‌تواند براى این منظور از خدمات موسسات وشرکت‌های ذیصلاح استفاده نماید، ولى در هر صورت مسئولیت کلى کار بر عهده دستگاه نظارت است.

جهت تعمیرات جوش اعم از آنکه جوشکاری در داخل کانال و یا بیرون از کانال انجام شود، رعایت موارد زیر الزامى است:

١- پیشگرمی لبه‌های دو طرف جوش حداقل تادماى ٥٠ درجه سلسیوس الزامى است.

٢- جوشکاری پاس یک جوش به روش سربالا مجاز است.

٣- جوش‌هائی که به علت نتیجه تفسیر فیلم‌های رادیوگرافی و یا در نتیجه بازرسى عینى دستگاه نظارت معیوب تشخیص داده شوند باید زیر نظر دستگاه نظارت تعمیر شده و یا در صورت لزوم بریده شوند

۴- جوش‌‌های دارای شیار‌های جانبی و تاج جوش‌هائی که نیاز به تقویت دارند باید زیر نظر دستگاه نظارت تعمیر و تکمیل شوند.

۵- در صورت وجود هرګونه ترک در جوش، باید کل جوش بریده شود. ترک‌های ستار‌ه‌ای ایجاه شده در نقاط توقف جوشکاری در صورتی که سنگ زده شده و از بین بروند بلامانع خواهند بود.

۶- قبل از شروع به تعمیر جوش، باید محل عیب از گزارش‌های رادیوگرافی استخراج وبر روی جوش مشخص گردد. سپس با استفاده از سنگ سمباده برقی قسمت معیوب بصورت کامل برداشته شود.

٧- پس از تعمیر در صورتیکه اشکالی مشاهده نگردد، باید از جوش تعمیر شدە رادیوگرافی به عمل آید.

در صورت مشاهده هر گونه عیب غیر قابل قبول در رادیوگرافی از جوش تعمیر شده، جوش باید بریده شود.

٨- تعمیرات جوش باید تا قبل از عایقکاری سرجوش‌ها انجام شود. جوش‌های تعمیر شدہ باید با نظر دستگاه نظارت عایقکاری شوند.

چ- تهیه گزارش‌های روزانه جوشکاری

در پایان هر روز کاری باید گزارش‌های جوشکاری در فرم مخصوص توسط مجری تهیه و جهت بررسى و تأیید به دستگاه نظارت ارائه شود.

گزارش جوشکاری باید حاوی اطلاعات جوشکاری‌های انجام شده از جمله قطر و ضخامت لوله، جنس لوله، طول لوله، شماره خطوط، شماره جوش‌ها، کد جوشکاران و جمع طول لوله جوشکارى شده باشد.

ح- بازرسى جوش

کلیه جوش‌ها باید به وسیله دستگاه نظارت مورد بازرسى عینى قرار گرفته ودر صورت معیوب بودن تعمیر یا بریده شود. دستگاه نظارت می‌تواند در صورت لزوم برای یافتن عیوب سطحی از بازرسی به روش مایعات نفوذ کننده یا ترک یابی مغناطیسی استفاده نماید.

خ - پرتونگارى

کلیه جوش‌های لوله‌‌های مدفون وغیر مدفون با قطر ٢ اینچ و بالاتر باید به صورت صد در صد مورد پر تونگارى قرار گیرند.

پرتونگاری از جوش‌ها باید به وسیله شرکت‌‌های مجاز، معتبر و با سابقه پرتونکارى انجام شود. انتخاب شرکت مجری پرتونگاری باید به وسیله مجری بررسی و با تایید دستگاه نظارت انجام شود. پرتونگاری باید بر اساس روشی که به وسیله شرکت پرتونگاری ارائه و توسط دستگاه نظارت مورد تایید قرار می‌گیرد، انجام شود .

روش پرتونگاری باید حداقل در بر گیرنده نوع چشمه پرتونگاری و قدرت آن، نوع دستگاه پرتونگارى و میزان نشت مجاز آن، نوع فیلم و نحوه ظهور و ثبوت آن، شاخص‌های کیفیت فیلم، استاندارد قبولی فیلم‌ها، علامتگذاری فیلمها، صلاحیت پرتونگارها و ملاحظات ایمنی باشد. پرتونگاری از جوش‌ها باید بر طبق روش پرتونگاری تایید شده و با رعایت ملاحظات ایمنى مربوطه انجام شود ومسئولیت رعایت ملاحظات ایمنى بر عهده شرکت پرتونگار می‌باشد.

در صورتی که در پرتونگاری از جوش‌های هر جوشکار در دو روز متوالی بیش از ۶ درصد تعمیری و یا جوش بریدنی وجود داشته باشد، دستگاه نظارت می‌تواند از ادامه کار جوشکار جلوگیرى نماید.

د- تفسیر فیلم‌‌های رادیوگرافی

معیار قبولی جوش‌های لولە‌‌های فولادی گاز باید طبق استاندارد 1104-API و بند ١٧-٥-٧-٣ بخش جوشکاری از قسمت اول این مبحث باشد.

تفسیر فیلم‌‌های پرتونگارى لوله‌‌های گاز باید به وسیله مفسرینی که داراى مدرک معتبر بین‌المللى صلاحیت ASNT Level ll در زمینه پرتونگارى و تفسیر فیلم جوش باشند صورت گیرد.

2-13-17 جوشکاری شبکە‌‌های گازرسانی پلی اتیلن

١٧-١٣-٢-١ تعیین صلاحیت جوشکار

الف-کلیه جوشکاران باید در دوره‌‌های آموزشى مورد تأیید مراجع ذیصلاح، شرکت نموده ودوره‌های مربوطه را با موفقیت گذرانیده و گواهینامه دریافت نمایند.

ب- کلیه جوشکاران باید درآزمایش جوشکاری بر اساس استاندارد 1104 API شرکت نموده و مورد تأیید دستگاه نظارت قرار گیرند

تذکر: حداقل مدرک تحصیلی جوشکاران باید دیپلم متوسطه (یا سیکل با ٥ سال سابقه در جوشکارى) باشد.

١٧-١٣-٢-٢ آمادە‌سازی لوله‌‌‌های پلی اتیلن قبل از عملیات جوشکاری

الف - بازرسى لوله‌‌ها

هر شاخه یا حلقە لولە قبل از آماده‌سازی باید بازرسی گردد. لوله‌‌‌هایی که داراى هر نوع عیب از قبیل کج بودن و دو پهن بودن دهانه، برآمدگی، شیار و فرورفتگی، خراش و حفره باشد باید کنار گذارده شوند تا توسط دستگاه نظارت و در صورت لزوم بازرس فنی ذیصلاح بررسی و دستور وازده شدن، تعمیر و یا برش آن‌ها جهت از بین بردن نقص داده شود. قبل از جوشکاری لوله‌‌ها به یکدیگر باید اطمینان حاصل نمود که داخل لوله‌ها عارى از هر گونه خاک واشیاء خارجی می‌باشد.

ب- تمیز کردن لبه لوله‌ها

قبل از اتصال لوله‌‌ها باید سطوح داخلى و خارجى آن‌ها با پارچه مناسب از خاک و سایر مواد خارجى تمیز شود.

پ- برش لوله‌ها

برش لوله‌‌ها باید توسط وسایل مخصوص برش که مورد تأیید دستگاه نظارت مى‌باشد انجام گیرد. مقطع بریده شده باید عمود برمحور طولی لوله باشد. برش فارسی بر جهت لوله و اتصالات مجاز نمی‌باشد.

ت- جهت و انحراف لوله

١- کمانی شدن لوله: کمانی شدن لوله برای تغییرجهت مجاز بوده و حداقل شعاع کمان لوله باید ٢۵ برابر قطر خارجی آن باشد. قرار گرفتن جوش در مسیر کمانی شدن لوله مجاز نبوده و باید کمانی شدن به صورتی انجام شود که لوله دچار چین و چروک نگردیده و دو پهن نشود. هر گاه چنین نواقصی ایجاد گردد لوله وازده خواهد شد و در صورتی که خم با شعاع‌‌های خیلی کوچک مورد نظر باشد باید از اتصال و یا خم‌‌های پیش‌ساخته در کارخانه استفاده نمود.

ث- لوله‌‌های وازده

لولە‌‌های وازده شده باید با علامت (وازده) که بر روی آن‌ها با رنک متمایز (نقرەای یا سربی) نوشته می‌شود مشخص گردند. این گونه لوله‌‌ها باید بلافاصله از محل کار خارج شده و در انبار مخصوص وازده نگهدارى شود.

١٧-١٣-٢-٣ مشخصات فنى عملیات جوشکارى لوله و اتصالات پلى اتیلن

مطالب زیر شامل حداقل مشخصات فنى حاکم بر انواع جوشکارى لوله و اتصالات پلی اتیلن ودستگاه‌ها و وسایل مورد استفاده می‌باشد.

- دستگاه نظارت مجاز خواهد بود که در تمام اوقات از کارگاه بازدید نموده وبه کلیه اطلاعات مربوط به جوشکاری، آزمایشات جوش و غیره دسترسی داشته باشند.

- انواع جوشکاری توسط دستگاە‌های مختلف و با استفاده از روش الکتروفیوژن انجام خواهد شد.

- دستگاەهای جوشکاری، گیره‌‌های هم ترازی سر لوله‌‌ها، دستگاه‌ها و ابزار برش وتراش و دیگر تجهیزات و نیز محلول تمیز کننده باید از نوع مورد تأیید دستگاه نظارت بوده و در وضعیت خوب نگهداری شوند.

- در مورد نصب سه راهی انشعاب باید از زین مخصوص جوشکارى نوع الکتروفیوزن استفاده نمود.

- مناسب بودن اوضاع جوى براى انجام جوشکارى توسط دستگاه نظارت مشخص خواهد شد. درهر حال جوشکاری در دمای محیط کمتر از سه درجه سلسیوس و همچنین در هواى برفى و بارانى بدون استفاده از چتر مخصوص مجاز نخواهد بود.

- در زمان جوشکارى و یس از آن تا سرد شدن کامل جوش، محل جوش و لوله‌ها و اتصالات به هم جوش شده باید در گیره باقی مانده و نباید تحت هیچگونه تنشی قرار گیرد.

- در خاتمه هر روز کاری یا هر قسمت از کار و همچنین در تقاطع‌های مختلف، دهانه‌‌های ابتدا و انتهایى کلیە لولە‌های جوشکاری شده باید توسط درپوش مناسبی بسته شوند تا از ورود خاک و زباله و حیوانات کوچک و آب و دیگر اجسام خارجی جلوگیری گردد. این در پوش‌ها تا زمان شروع مجدد کار نباید برداشته شوند

- جوشکاری اتصال ن‌هایی و اتصالات در داخل کانال باید به دقت کامل مطابق روشى که مجرى براى این مورد پیشنهاد نموده و به تأیید دستگاه نظارت رسیده باشد، انجام گردد. در این حالات لوله‌‌ها باید به دقت هم تراز شوند بە طوری که تنش‌‌های بجا ماندە یا تنش‌‌های واکنشى حاصل از جوشکارى به حداقل برسد. براى جفت کردن لوله‌ها هنگام جوشکارى اتصال نهائى ممکن است تغییر در شیب کانال الزامی باشد. انشعاب‌گیری گرم و تزریق گاز حداقل یک ساعت پس از پایان جوشکارى باید انجام پذیرد.

- فاصله دو جوش متوالى در روى خطوط لوله پلی اتیلن محدودیت ندارد و باید انجام عملیات جوشکارى با قرار گرفتن لوله در درون گیره هم ترازی انجام شود.

- جوشکارى لوله‌‌ها در محل خم مجاز نمى‌باشد.

- هر جوشکار باید شمار‌های را به عنوان کد شناسایی که توسط دستگاه نظارت در زمان ارزیابی و آزمایش برای او تعیین شده با قلم مخصوص مجاور قسمتی از جوش که به وسیله خود او انجام شده در ربع بالاى لوله یادداشت کند. براى علامت گذارى جوش‌ها باید قلم مخصوص توسط مجرى در اختیار جوشکاران قرار داده شود.اگر جوشکار به هردلیل کار را ترک کند کد شناسایی وی نباید توسط جوشکار دیگری مورد استفاده قرار گیرد.

چنانچه جوشکار به هر دلیل بیشتر از مدت سه ماه جوشکاری ننموده و مایل به بازگشت به سر کار خود باشد، لازم است مجدداً در آزمایش شرکت نماید و در صورت قبولی کد شناسایی جدیدی به وی داده شود.

روش‌های متداول جوشکاری لوله و اتصالات پلیاتیلن

روش‌‌های مختلفی در جوشکاری لوله‌‌ها و اتصالات پلی اتیلن جهت شبکه گذاری وجود دارند ولی در این مقررات فقط استفاده از روش جوشکارى الکتروفیوزن مجاز مى‌باشد.

در این نوع جوشکاری از اتصالات نوع الکتریکی استفاده می‌شود، نظر به اینکه در این روش وسایل جوشکاری نقش مهمی در امر کیفیت جوش ایفا مینماید. لذا دستگاه جوشکاری باید مطابق استاندارد شرکت ملی گاز ایران و مورد تایید دستگاه نظارت باشد.

برای دستیابی بە یک اتصال (جوش) خوب باید:

الف- سطوح جوشکارى کاملاً تمیز باشند.

ب- وسایل و ابزار مورد استفاده برای عملیات جوشکاری باید آزمایش شده و آماده کار باشد

١٧-١٣-٢-۴ روش و مراحل انجام جوشکارى شبکه و انشعابات پلى اتیلن به روش الکتروفیوژن

روش و مراحل جوشکاری شبکه و انشعابات پلی اتیلن به روش الکتروفیوژن باید بە ترتیب ذیل باشد:

١. ماشین جوش، تجهیزات، ابزار، لوله و اتصالات از نظر تطابق با مشخصات فنی و آماده به کار بودن باید کنترل شوند.

٢. عمود بودن سر لوله کنترل شده و در صورت لزوم اصلاح شود.

٣. لایه اکسید از سطوح جوشکارى لوله و اتصالات فاقد سیم به وسیله تراشنده استاندارد باید به طور کامل حذف شوند. حداکثر میزان تراش سطح لوله از 0/2 میلی‌متر نباید تجاوز نماید.

تبصره: تراشیدن ناقص و یا بکار بردن هر گونه تراشنده غیر استاندارد از قبیل تیغ موکت برى، شیشه، سمبادہ کاغذى، برس برقی، سوهان، کاردک وهر وسیله خراش دهنده ممنوع است.

4. باید سطوح جوشکارى (سطح خارجى لوله وسطح داخلى اتصال وسطح خارجى اتصال فاقد سیم) به وسیله پارچه نخی سفید رنگ بدون پرز و آغشته به مایع تمیز کننده مجاز از هر گونه چربی وآلودکی پاک شوند.

محلول‌های تمیز کننده مجاز عبارتند از: الکل اتیلیک سفید، استن، ایزوپروپانل با خلوص بالاى ٩٧ درصد

5. میزان فرورفتن اجزاء جوش (لوله و اتصالات) با ماژیک مناسب علامت گذاری شود.

6. اجزاء جوش در یکدیگر و در گیره قرار داده شود.

٧. باید عدم جابجایی اجزاء جوش کنترل شود. علائم میزان فرورفتگی بند (۵) فوق نباید جابجا شده باشد.

٨- جوشکاری بر اساس دستورالعمل سازنده دستگاه و اتصال الکتروفیوژن انجام شود.

٩- بالا زدن نشانگر جوش مشاهده شود.

١٠- رعایت زمان سرد شدن اول بر اساس زمان درج شده روی اتصال که در این مدت به هیچ وجه نباید گیره‌ها باز شود.

١١- رعایت زمان سرد شدن دوم به میزان بیست دقیقه پس از زمان بند ١٠ خواهد بود که پس از انقضاى این مدت مى‌توان لوله را جابجا ودفن نمود.

١٢- رعایت زمان سرد شدن سوم به میزان دو ساعت در صورتی که قرار باشد محل جوش تحت آزمون مقاومت و نشتی با فشار ١٠٠ پوند بر اینچ مربع قرار گیرد. زمان سرد شدن مذکور در شرایط تعمیرات و اتصال نهایی می‌تواند به مدت یک ساعت تقلیل یابد.

١٧-١٣-٢-۵ بازرسی و کنترل کیفیت جوشکاری شبکه‌‌‌های گازرسانى پلى اتیلن

به منظور حصول اطمینان از کیفیت مطلوب عملیات اجرایی شبکه‌‌های گازرسانی با لوله‌‌های پلی اتیلنی و جوشکاری به طریق الکتروفیوژن، بازرسی وآزمایش‌های مختلفى طبق این بخش باید به عمل آید.

الف- احراز صلاحیت جوشکاران، بازرسى دستگاه‌ها ومتعلقات جوشکارى به طریق الکتروفیوژن باید انجام شود.

الف-١- کلیه جوشکاران باید علاوه بر آموزش داراى گواهینامه معتبر بوده واعتبار گواهینامه‌‌های آن‌ها مورد بررسی و تأئید دستگاه نظارت قرار گیرد.

الف-٢- دستگاه‌‌‌های جوشکاری باید مطابق مشخصات فنی 016-IGS-PL بوده وسلامت و کارآیى کالیبره بودن آن مورد بررسی و تائید دستگاه نظارت قرار گیرد.

ب- استفاده از گیره‌‌‌های هم ترازی مناسب جهت ثابت نکهداشتن اجزاء جوش الزامى است.

ب-١ سایر متعلقات و ابزار مورد استفاده برای جوشکارى از جمله محلول‌های تمیز کننده از نقطه نظر مجاز بودن، کارآیی و خلوص باید در شروع پروژه مورد بررسی وتائید دستگاه نظارت قرار گرفته و در ادامه پروژه توسط دستگاه نظارت کنترل گردد.

پ- بازرسى ظاهرى لوله و اتصالات قبل از جوشکارى: لوله و اتصالات قبل از مصرف بایداز نقطه نظر‌های زیر توسط مجری به طور دقیق مورد بازدید و بررسی قرار گیرد:

پ-١- سطوح ظاهری لوله و اتصالات سالم بوده و عاری از هرگونه ترک، شیار و برآمدگی یا فرورفتگی‌های غیر قابل قبول باشد. حداکثر عمق شیار یا خراش سطحى تحت هیج شرایطى نباید بیشتراز ١٠ درصد ضخامت لوله باشد.

پ-٢- لوله و اتصالات باید گرد و مدور بوده و فاقد دو پھنی‌های غیر قابل قبول باشد. ابعاد لوله‌‌های مصرفی از نظر روادارى (تلرانس) قطر خارجی ومیزان مجاز دو پهنی باید به شرح جدول شماره پ-4-١١ بخش پیوست باشد.

پ-٣- حداکثر اختلاف قطر (دوپهنی) داخلی اتصال (در ناحیه ذوب) نباید از 1/5 درصد قطر اسمى تجاوز نماید.

پ-۴- در صورت مشاهده لوله و اتصالات معیوب، این اقلام باید جداسازی و جهت بررسی و تصمیم‌گیری نهائی به دستگاه نظارت ارائه شود.

ت- بازرسی حین جوشکارى براى جوش الکتروفیوژن فرآیند جوشکارى مشتمل بر عملیات زیر باید به صورت کامل و با دقت توسط مجری کنترل گردد.

ت-١- اطمینان از سلامت دستگاه جوشکارى و وسائل وابزار مورد استفاده

ت-٢- مدور و عمود بودن سر لوله

ت-٣- تمیز کارى سطوح جوشکارى

ت-4- تراشیدن کامل لایه اکسید از سطح جوشکارى لوله یا محل انشعاب اتصال فاقد سیم با ابزار مناسب وتائید شده

ت-۵- اطمینان از مناسب بودن پارچه (تمیز، سفید وفاقد پرز) و حلال مصرفى و پاک کردن هرگونه چربی و آلودگی از سطوح جوشکاری و جلوگیری از آلودگی مجدد سطوح جوشکاری در هنگام عملیات

ت-6- علامت گذارى میزان داخل رفتگى لوله در اتصال مورد جوشکارى با ماژیک مناسب

ت-٧- قراردادن اجزاء جوش در یکدیکر و تثبیت آن‌ها در گیره

ت-٨- اطمینان از عدم جابجائى اجزاء جوش پس از علامت گذارى

ت-٩- اعمال پارامتر‌های جوشکاری براساس دستورالعمل سازنده اتصال پلی اتیلن

ت-١٠- حصول اطمینان از اتمام جوشکارى و اعمال زمان سرد شدن ورعایت زمان باز کردن گیره‌‌ها و عدم جابجائى اجزاء جوش

ث- ثبت مشخصات جوش

کلیه اطلاعات مربوط به هر سرجوش شامل شماره جوش، محل جوش، مشخصات جوشکار، تاریخ و ساعت همراه با نتایج کنترل‌های ده گانه بند (ت) فوق باید در یک برکه چک لیست که شناسنامه جوش می‌باشد به منظور ردیابی و سهولت مراجعات بعدی توسط مجری و با تانید دستگاه نظارت ثبت کردد.

ج- کنترل‌های لازم پس از جوشکارى

با پایان یافتن فرآیند جوشکاری موارد زیر باید توسط مجری به طور کامل مورد بازدید عینی قرار گیرد:

ج-١- مشاهدہ بالا زدن نشانگر جوش

ج-٢- مواد مذاب به هیچ وجه نباید در طول جوشکاری از طرفین و اطراف اتصال بیرون زده باشد.

ج-٣- آثار تراشیدن و برداشتن لایه اکسید باید به طور پیوسته و کامل تمام سطوح ومحدوده محل جوش را شامل گردد. تراشیدن به صورت ناقص قابل قبول نخواهد بود.

ج-۴- پس از جوشکاری نباید هیچ گونه تغییر شکل در موضع جوشکاری اتفاق افتاده باشد.

ج-۵- علاوه بر کنترل دائمی عملیات اجرایی جوشکاری مجری، دستگاه نظارت باید از حسن انجام موارد فوق اطمینان حاصل نموده و به منظور بررسی کیفیت جوش‌های پروژه نسبت به نمونه گیرى لازم جهت انجام آزمایش‌‌های لهیدگی به شرح مندرج در بند ١٧-١٣-٢-۶ اقدام نماید.

١٧-١٣-٢-۶ آزمایش‌های مخرب

الف- نمونه‌گیری و انجام آزمایش‌‌های لهیدگی و ارزیابی آن برای جوش‌های نوع الکتروفیوژن

برای حصول اطمینان از کیفیت جوش‌‌های شبکه پلی اتیلن، آزمایش لهیدکی به صورت میدانی (در سایت اجرای پروژه) به شرح زیر باید انجام شود:

ب- روش نمونه‌گیری

ب-١ - ٢٥ سرجوش اول:

در آغاز عملیات جوشکاری، باید از اولین ٢۵ سرجوش انجام شده توسط هر جوشکار، یک نمونه به صورت اتفاقی به تشخیص دستگاه نظارت بریده شده و تحت نظارت ایشان آزمایش لهیدگی در محل اجرای پروژه انجام گردد (تعداد اتصالات کمتر از ٢۵ عدد برای یک سازنده 25 عدد تلقى خواهد شد). نتیجه آزمایش یکی از حالت‌های زیر را در بر خواهد داشت: در صورتی که نتیجه آزمایش قابل قبول باشد، ٢٥ سرجوش انجام شده مورد تائید است.

درصورتی که نتیجه آزمایش قابل قبول نباشد، تعداد نمونه‌‌ها دو برابر شده و آزمایش تکرار می‌گردد. در صورتیکه نتیجه آزمایش مجدد نیز نشان دهنده وجود اشکال در یکی از جوش‌های بریده شده باشد، کلیه جوش‌‌های آن ګروه مردود بوده و باید بریده و مجدداً با استفاده از اتصالات سایر سازندکان، یا با تعویض جوشکار و یا تعویض دستگاه جوش به تشخیص دستگاه نظارت نسبت به ادامه جوشکاری اقدام شود.

ب-٢- ادامه آزمایش‌های:

پس از تائید اولین گروه ٢۵ تائی، در ادامه برای بقیه جوش‌های پروژه، آزمایش به شیوه بند (الف) ولیکن در گروە‌‌های ۵٠ تایی تکرار می‌شود.

پ- آزمایش لهیدگی

منظور از آزمایش لهیدی تعیین کیفیت جوش الکتروفیوژن از جهت چسبندکی و امتزاج کامل آن است. این آزمایش براى قطر‌های ٢٥ تا ٢٢٥ میلی متر وبرای اتصالات الکتروفیوژن قابل استفاده بوده که در محل و در دمای ١٨ الى ٣٠ درجه سلسیوس برای ارزیابى میدانی قابل انجام مى‌باشد. پیمانکار براى انجام آزمایش لهیدگی می‌تواند از خدمات شرکت‌‌های ذیصلاح استفاده نماید.

ت- آماده سازى نمونه‌ها

انواع اتصالات سوکتی الکتروفیوژن باید بر اساس مشخصات جدول شمارە پ-۴-١٢ آماده‌سازی شوند

ث- ارزیابى جوش

ث-١- در صورتی که هیچگونه جدایشی در اثر حرکات آرام پیچ گوشتی (طبق بند فوق) مشاهده نشد، جوش قابل قبول است.

ث-٢- چنانچه حداکثر تا ٢ حلقه سیم‌های حرارتى از هر طرف و هر آزمایش جدا شود، کیفیت جوش قابل قبول است.

ث-٣- در صورتى که بیش از ٢ حلقه یا به طور کامل قطاع اتصال از لوله جدا شود کیفیت جوش قابل قبول نیست.

١٧-١٣-٢-٧ آزمایش غیر مخرب جوش سه راهی انشعاب زینى

جهت حصول اطمینان از صحت و استحکام جوش سه راهى انشعاب زینى پلی‌ اتیلن به لوله اصلى لازم است پس از جوشکاری سه راهی انشعاب و پس از سرد شدن، قبل از سوراخ نمودن لوله اصلی، آزمایش فشار طبق دستور العمل (0)04-IGS-C-DN انجام گیرد.