۱-۹-۱۲ کلیات

۱-۱-۹-۱۲ منظور از عملیات خاکی عبارت است از خاکبرداری خاکریزی تسطیح زمین گودبرداری بی کنی، حفاری شمع حفر شیار کانال چاه و مجرای آب و فاضلاب با وسایل دستی یا مکانیکی .

۲-۱-۹-۱۲ در عملیات خاکی از قبیل گودبرداری و خاکریزی باید حداقل یک نفر شخص آموزش دیده کامیون‌ها و ماشین‌آلات سنگین را هنگام ورود و خروج و تردد در داخل کارگاه ساختمانی هدایت کند. همچنین برای آگاهی رانندگان کارگران عابران و سایر افراد باید علائم هشدار دهنده قابل رویت در شب و روز و در فاصله لازم در معابر داخل و اطراف کارگاه ساختمانی و محل ورود و خروج کامیونها و ماشین‌آلات به کارگاه ساختمانی نصب شود.

۳-۱-۹-۱۲ قبل از شروع عملیات خاکی اقدامات زیر باید توسط مجری انجام شود:

الف: زمین مورد نظر توسط شخص یا اشخاص دارای صلاحیت از لحاظ پایداری و جنس خاک همچنین پایداری ابنیه و تاسیسات مجاور به دقت بررسی شود نقشه گودبرداری و طرح بایدار سازی جداره‌های کود و ساختمان‌های مجاور و برنامه گودبرداری توسط شخص یا اشخاص فوق تهیه و به مرجع صدور پروانه و کنترل ساختمان تسلیم شود.

ب: روش برنامه اجرایی گودبرداری و زمان شروع آن به همراه مجوز صادره توسط مرجع صدور پروانه و کنترل ساختمان به ناظر تحویل شود ناظر نیز موظف به اخذ این مستندات از مجری و کنترل اجرای آن است.

پ: موقعیت تأسیسات زیرزمینی از قبیل چاه‌های آب و فاضلاب کانال فاضلاب، چشمه و قنات قدیمی لوله‌کشی آب و گاز کابل برق فیبرنوری و تلفن که ممکن است در حین عملیات خاکی به آنها خسارت وارد شود یا موجب بروز خطر و حادثه گردد باید با استعلام کتبی از سازمان‌های مربوط بررسی و شناسایی شود و توسط سازمان‌های ذیربط نسبت به قطع جریان، تغییر مسیر دائم یا موقت و ایمن سازی آنها اقدام شود.

ت: در صورتی که تغییر مسیر یا قطع جریان برخی از تاسیسات مندرج در مفاد بند ۳-۱-۹-۱۲- "پ" امکان پذیر نباشد باید با همکاری سازمان‌های مربوط و به روش‌های مقتضی از آنها حفاظت شود.

ث: چنانچه محل گودبرداری در نزدیکی یا مجاورت یکی از ایستگاه‌های خدمات عمومی از قبیل آتش‌نشانی نیروی انتظامی اورژانس و مراکز درمانی باشد یا در مسیر خودروهای آنها قرار داشته باشد باید مراتب قبلا به صورت کتبی به اطلاع نهادهای مذکور برسد تا احیاناً وقفه‌ای در خدمت رسانی عمومی ایجاد نشود.

ج: کلیه اشیاء زائد از قبیل تخته سنگ ضایعات ساختمانی با بقایای درختان که ممکن است مانع از انجام کار یا موجب بروز حادثه شود باید از زمین مورد نظر خارج گردد.

چ: در استفاده از روش‌های پایدار سازی دیواره‌های گودبرداری از قبیل میخکوبی و میل مهار ورود به محدوده مالکیت املاک مجاور و معابر عمومی ممنوع است مگر با اذن کتبی مالک یا مالکان ملک یا املاک مجاور و تائید مرجع صدور پروانه و کنترل ساختمان که باید توسط صاحب کار قبل از طراحی پایدارسازی گود به صورت کتبی و رسمی اخذ و نسخه‌ای از آن به مهندس طراح بایدارسازی گود و مهندس ناظر ارائه شود.

۴-۱-۹-۱۲ در اجرای عملیات خاکی رعایت مفاد فصل ۱۲-۶-۱ الزامی است. همچنین در صورتی که در عملیات خاکی از دستگاه برقی مانند الکتروموتور برای هوادهی، تخلیه آب و نظایر ان استفاده شود این دستگاه‌ها باید با رعایت مفاد بندهای ۱۲-۲-۴-۹، ۱۲-6-1-۱۷ و 12-6-1-18 استفاده شود و به وسایل حفاظتی مناسب مجهز باشد.

۵-۱-۹-۱۲ چنانچه محل مورد نظر برای عملیات خاکی نظیر حفر چاه در معابر عمومی یا محل‌هایی باشد که احتمال رفت و آمد افراد وجود داشته باشد باید با اقدامات احتیاطی از قبیل محصور کردن محوطه حفاری نصب علائم هشدار دهنده و وسایل کنترل مسیر از ورود افراد به منطقه حفاری جلوگیری شود و دهانه این محل‌ها در پایان کار روزانه مسدود گردد.

۶-۱-۹-۱۲ رعایت مقررات زیست محیطی از جمله جلوگیری از آلودگی هوا و آلودگی صوتی ناشی از فعالیت‌های مربوط همچنین جلوگیری از آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی و مدیریت پسماند الزامی است.

۲-۹-۱۲ گودبرداری (حفر طبقات زیرزمین و پی کنی ساختمان)

۱-۲-۹-۱۲ گودبرداری به هر گونه حفاری و خاکبرداری گفته می‌شود که پائین‌تر از سطح طبیعی زمین با‌تر از زیر بی ساختمان مجاور اجرا شود.

۲-۲-۹-۱۲ در صورتی که در عملیات گودبرداری و خاکبرداری احتمال خطر برای پایداری دیواره‌های کود دیوارها و ساختمان‌های مجاور یا مهارها وجود داشته باشد باید قبل از گودبرداری و خاکبرداری ایمنی و پایداری آنها تامین شود.

۳-۲-۹-۱۲ در مواردی که عملیات گودبرداری در مجاورت، معابر بزرگراه‌ها، خطوط راه آهن یا مراکز و تاسیسات دارای ارتعاش انجام می‌شود باید اقدامات لازم برای جلوگیری از لغزش یا ریزش جداره‌ها صورت گیرد.

۴-۲-۹-۱۲ در موارد زیر باید دیواره‌های محل گودبرداری همچنین دیوارها و ساختمان‌های مجاور، توسط شخص دارای صلاحیت دقیقاً بازدید و کنترل شود و نقاطی که خطر ریزش، لغزش یا تغییر شکل‌های غیر مجاز به وجود آمده است باید با استفاده از روش‌ها و تمهیدات فنی لازم تقویت شود:

الف: قبل از پایدارسازی کامل به صورت روزانه و بعد از پایدارسازی حداقل هفته‌ای یک بار

ب: بعد از وقوع بارندگی طوفان سیل، زلزله و یخبندان

پ: بعد از هر گونه عملیات انفجاری

ت: بعد از ریزش ناگهانی

ث: بعد از وارد آمدن صدمه اساسی به مهارها

۵-۲-۹-۱۲ برای جلوگیری از بروز خطرهایی نظیر پرتاب سنگ سقوط افراد، حیوانات، مصالح ساختمانی و ماشین‌آلات سرازیر شدن آب به داخل گود و نیز برخورد افراد و وسایل نقلیه با کارگران و وسایل و ماشین‌آلات حفاری و خاکبرداری اطراف محل گودبرداری و خاکبرداری باید با رعایت مفاد بخش ۱۲-۵-۲ به نحو مناسب محصور و محافظت شود. در صورتی که عملیات خاکی در مجاورت معابر و فضاهای عمومی صورت گیرد این حصار باید با رعایت مفاد بخش ۱۲-۵-۹ و در فاصله حداقل ۱٫۵ متر از لبه گود احداث و با علائم هشدار دهنده که در شب و روز و از فاصله لازم قابل رؤیت باشد، مجهز شود.

۶-۲-۹-۱۲ در گودبرداری‌هایی که عملیات اجرایی به علت محدودیت ابعاد با مشکل نور و تهویه هوا مواجه می‌شود لازم است روشنایی و تهویه هوا تامین شود.

۷-۲-۹-۱۲ مواد حاصل از گودبرداری نباید در فاصله کمتر از ۱٫۵ متر از لبه گود ریخته یا انباشته شود. در صورت ریختن یا انباشت این مواد در پیاده روها و معابر عمومی رعایت مفاد بند 12-2-2-1 الزامی است. همچنین این مواد نباید به نحوی در پیاده روها و معابر عمومی انباشته شود که مانع عبور و مرور یا موجب بروز حادثه گردد.

۸-۲-۹-۱۲ محل استقرار ماشین‌آلات و وسایل مکانیکی همچنین انباشتن خاک‌های حاصل از گودبرداری یا مصالح ساختمانی در مجاورت کود باید توسط شخص دارای صلاحیت بررسی و حداقل فاصله مناسب تعیین شود این فاصله باید دقیقاً از لبه گود رعایت شود و هرگز نباید کمتر از ۱٫۵ متر باشد.

۹-۲-۹-۱۲ در گود با عمق بیش از ۱ متر حضور حداقل یک نفر مراقب در خارج از گود با امکان اشراف بر کلیه بخش‌های گود و ارتباط موثر با افراد داخل گود و سازمان‌های امداد و نجات الزامی است.

۱۰-۲-۹-۱۲ در گودبرداری معابر و راه‌های شیبدار (رمپ) احداثی ویژه وسایل نقلیه، نباید دارای عرض کمتر از ۴ متر و شیب بیشتر از ۱۸ درصد باشد.

۱۱-۲-۹-۱۲ مجری موظف است در عملیات گودبرداری و پایدارسازی دیواره‌های گود مفاد مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان (ژئوتکنیک و مهندسی پی) را در انطباق با الزامات این بخش رعایت و تامین نماید.

3-9-12 حفاری چاه و مجاری آب و فاضلاب

۱-۳-۹-۱۲ مجری قبل از آغاز عملیات حفاری چاه و مجاری آب و فاضلاب به ویژه در حفاری دستی چاه باید وجود و چگونگی موانعی از قبیل قنات قدیمی، فاضلاب، پی، جنس خاک لایه‌های زمین را با توجه به گزارش شناسائی‌های ژئوتکنیکی یا توسط شخص دارای صلاحیت و نیز تأسیسات مربوط به آب، برق، گاز، تلفن و نظایر آن بررسی و کنترل کند و در صورت لزوم از موسسات ذیربط استعلام نماید محل حفاری نیز باید طوری تعیین شود که در هنگام کار خطر ریزش یا نشت قنات فاضلاب و چاه مجاور یا برخورد با تأسیسات یاد شده وجود نداشته باشد.

2-۳-۹-۱۲ در حفاری چاه‌ها با توجه به نوع خاک بر اساس گزارش شناسایی‌های ژئوتکنیکی باید ضرورت کول‌گذاری بررسی و در صورت لزوم انجام شود.

3-۳-۹-۱۲ برای ایجاد تهویه کافی در عملیات حفاری چاه و مجرای آب و فاضلاب، باید هر نوع گاز، گرد و غبار و مواد آلوده کننده دیگر که برای سلامتی افراد مضر است از محل کار خارج شود و با پمپ هوادهی تهویه هوای چاه تامین شود. کارگران در صورت لزوم باید به ماسک و دستگاه‌های تنفسی مناسب مجهز شوند تا همواره هوای سالم به آنها برسد.

۴-۳-۹-۱۲ مقنی به عنوان پیمانکار جزء باید دارای شرایط زیر باشد:

الف: از لحاظ جسمی و روانی سالم و دارای گواهی سلامت از مراکز مورد تأیید وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی باشد.

ب: دوره آموزشی لازم را طی نموده و دارای گواهی مهارت فنی باشد.

5-۳-۹-۱۲ مقنی قبل از ورود به چاه باید اقدامات زیر را انجام دهد.

الف: استقرار همکار مقنی در سر چاه برای کمک و مراقبت از مقنی

ب: هوادهی و تهویه مناسب چاه و اطمینان از نبودن گازهای سمی و مضر.

پ: اطمینان از سرازیر نشدن آب و سیلاب به داخل چاه

ت: بستن طناب نجات و بیکربند به خود و محکم نمودن انتهای آزاد طناب نجات در نقطه‌ای ثابت در بالای چاه

ث: همکار مقنی که در بالای چاه برای کمک و مراقبت معنی مستقر می‌باشد. باید مجهز به سامانه محدود کننده یا متوقف کننده سقوط باشد.

۶-۳-۹-۱۲ پس از خاتمه کار روزانه و در مواقعی که حفاری انجام نمی‌شود. دهانه چاه باید با صفحات مشبک مقاوم با قفل و بست به نحو مطمئن پوشانده شود.

۷-۳-۹-۱۲ برای تامین روشنایی داخل چاه باید از چراغ‌های قوه‌ای یا چراغ سیار ضد جرقه با حداکثر ۱۲ ولت استفاده شود. استفاده از سیستم‌های جرقه را و شعله ممنوع است.

۸-۳-۹-۱۲ در صورت استفاده از دستگاه‌های برقی در داخل و خارج چاه از قبیل بالابر پمپ و دستگاه تهویه این دستگاه‌ها باید مجهز به سیستم اتصال زمین موثر و حفاظ قسمت‌های گردنده باشد.

۹-۳-۹-۱۲ در حفاری چاه و مجرای آب و فاضلاب باید ضوابط مندرج در آیین‌نامه و مقررات حفاظتی حفر چاه دستی مصوب شورای عالی حفاظت فنی رعایت شود