۱-۷-۱۶ دامنه

۱-۱-۷-۱۶ طراحی انتخاب مصالح ساخت و نصب بست و تکیه‌گاه برای لوله‌کشی‌های زیر باید طبق الزامات این فصل از مقررات انجام گیرد.

الف) لوله‌کشی توزیع آب مصرفی ساختمان

ب) لوله‌کشی فاضلاب بهداشتی ساختمان

پ) لوله‌کشی هواکش فاضلاب بهداشتی ساختمان

ت) لوله‌کشی آب باران ساختمان

۲-۱-۷-۱۶ این فصل الزامات بست و تکیه‌گاه لوله و دیگر اجزای لوله‌کشی را مقرر می‌کند.

الف) الزامات طراحی انتخاب مصالح ساخت و نصب تکیه‌گاه برای لوازم بهداشتی مخازن و دستگاه‌های دیگری که در تأسیسات بهداشتی ساختمان بکار می‌رود خارج از حدود این فصل از مقررات است.

۳-۱-۷-۱۶ طراحی انتخاب مصالح ساخت و نصب بست جزئی که لوله را می‌گیرد، تکیه‌گاه جزئی که به اجزای ساختمان متصل میشود و قطعه و یا قطعات واسط که بست و تکیه‌گاه را به هم متصل می‌کند باید طبق الزامات این فصل از مقررات انجام گیرد.

۴-۱-۷-۱۶ این فصل از مقررات الزامات انواع بست و تکیه‌گاه شامل آویز، گیره، کورپی دیوار کوب، پایه، هادی، مهار را که برای نگهداشتن لوله در موقعیت معین به کار می‌روند مقرر می‌دارد.

الف) در صورتی که انواع دیگری از بست و تکیه‌گاه برای لوله‌کشی‌های مشخص شده در (۱۶-۷-۱-۱) مورد نیاز باشد باید طبق الزامات این فصل از مقررات طراحی ساخته و نصب شود.

۲-۷-۱۶ نکات عمومی

۱-۲-۷-۱۶ بست و تکیه‌گاه باید برای نگهداری لوله و دیگر اجزای لوله‌کشی مناسب باشد و مورد تأیید قرار گیرد.

الف) هر قسمت از لوله و دیگر اجزای لوله‌کشی باید به کمک بست و تکیه‌گاه در وضعیت معینی نگاه داشته شود.

ب) بست و تکیه‌گاه باید در برابر وزن لوله و سیال داخل آن آب مصرفی فاضلاب آب باران مقاوم باشد.

(۱) در محاسبه بست و تکیه‌گاه لوله‌های فاضلاب و آب باران باید لوله‌ها کاملاً پر از آب در نظر گرفته شوند.

پ) بست و تکیه‌گاه علاوه بر وزن لوله و سیال داخل آن باید در برابر دیگر بارهای وارده عایق انقباض، انبساط باد و غیره تا حد کافی مقاوم باشد.

ت) در مناطق زلزله خیز طراحی ساخت و نصب بست و تکیه‌گاه لوله‌کشی‌ها باید علاوه بر بارهای فوق با ملاحظه بارهای وارده ناشی از نیروهای زلزله و با رعایت ضوابط مقرر در مبحث ششم مقررات ملی ساختمان و فصل چهارم آئین نامه ۲۸۰۰ انجام گیرد.

ث) مصالح ساخت بست و تکیه‌گاه باید در برابر اثر خوردگی محیط نصب مقاوم باشد.

(۱) اتصال بست به لوله باید به ترتیبی باشد که تماس مستقیم مصالح بست و سطوح خارجی لوله موجب ایجاد اثر گالوانیک نشود.

(۲) اتصال بست به لوله باید به ترتیبی باشد که به سطوح خارجی لوله آسیب نرساند.

ج) اتصال تکیه‌گاه به دیوارها و سقف‌ها و دیگر اجزای سازه‌ای ساختمان باید به ترتیبی باشد که به این اجزا آسیب نرساند.

(۱) اتصال تکیه‌گاه به دیوارها و سقف‌های ساختمان که برای مقاومت در مدت معینی در برابر آتش طراحی شده اند باید با استفاده از مصالحی صورت گیرد که به همین اندازه در مقابل آتش مقاوم باشند.

چ) لوله‌های فاضلاب و آب باران باید برای جلوگیری از حرکت طولی مهار شوند.

(۱) در نصب این لوله‌ها در صورتی که قطر لوله بیش از ۱۰۰ میلی‌متر باشد در هر تغییر قطر بیش از دو اندازه، باید مهار شوند.

(۲) لوله‌ها در محل تغییر امتداد لوله‌کشی باید مهار شوند.

۲-۲-۷-۱۶ طراحی ساخت و نصب بست و تکیه‌گاه باید با رعایت حرکات طولی لوله ناشی از انقباض و انبساط صورت گیرد و طوری باشد که حرکت لوله‌ها بدون ایجاد تنش اضافی امکان پذیر باشد.

الف) در مواردی که لوله در معرض انبساط باشد برای سهولت در حرکت طولی لوله‌های افقی بست و تکیه‌گاه باید از نوع هادی محوری باشد.

ب) در مواردی که لوله افقی در معرض حرکات جانبی ناشی از انقباض و انبساط باشد بست و تکیه‌گاه لوله باید از نوع هادی گشتاوری باشد.

پ) در نقاط ثابت بست و تکیه‌گاه لوله‌های افقی یا قائم باید از نوع مهار باشد.

۳-۷-۱۶ بست و تکیه‌گاه لوله‌های قائم

1-3-7-16 لوله‌های چدنی قائم

الف) بست لوله‌های چدنی قائم سرکاسه دار و بدون سه کاسه باید از نوع گیره باشد تکیه‌گاه لوله‌های چدنی قائم باید از نوع پایه باشد که در زیر پائین‌ترین زانوی لوله قائم قرار میگیرد و وزن لوله را به اجزای ساختمان منتقل می‌کند.

ب) بست گیره‌ای لوله‌های چدنی قائم باید از پروفیل‌های فولادی یا حدتی باشد و لوله‌ها را محکم نگاه دارد.

(۱) بست گیره‌ای لوله‌های چدنی قائم باید تا ممکن است در لوله‌های سرکاسه دار نزدیک سرکاسه و در لوله‌های بدون سرکاسه نزدیک اتصال قرار گیرد.

(۲) تکیه‌گاه لوله‌های چدنی قائم باید با قطعات چدنی و یا فولادی ساخته شود که بست لوله را به اجزای ساختمان متصل میکند اتصال تکیه‌گاه ممکن است در اجزای ساختمان کار گذاشته شود و یا با پیچ و مهره به اسکلت ساختمان محکم شود.

پ) پایه لوله‌های چدنی قائم باید روی بتن آجر و سیمان یا اسکلت فولادی که به سازه ساختمان متصل می‌شود قرار گیرد.

۲-۳-۷-۱۶ لوله‌های فولادی گالوانیزه قائم

الف) بست و تکیه‌گاه لوله‌های فولادی قائم باید از نوع گیره ای، کورپی، آویز و یا اسکلت فلزی باشد.

(۱) اگر لوله در معرض حرکات ناشی از انقباض و انبساط باشد بست باید لوله را نگاه دارد ولی آویز امکان حرکت طولی را بدهد.

ب) بست گیره‌ای یا کورپی لوله فولادی گالوانیزه قائم باید از جنس پروفیل‌های فولادی چدن چکش خوار یا برنجی باشد.

پ) تکیه‌گاه لوله‌های فولادی گالوانیزه قائم باید با قطعات چدنی یا فولادی ساخته شود که بست لوله را به اجزای ساختمان متصل کند اتصال تکیه‌گاه ممکن است در اجزای ساختمان کار گذاشته شود و یا با پیچ و مهره به اسکلت فلزی ساختمان محکم شود.

ت) اگر لوله عایق دار باشد بست گیره‌ای یا کورپی لوله را محکم نگاه می‌دارد و عایق روی بست را می‌پوشاند.

(۱) ممکن است بست روی عایق لوله بسته شود در این صورت لازم است بین عایق و بست یک لایی فولادی به ضخامت حداقل ۱٫۵ میلی‌متر در طول ۳۰۰ میلی‌متر لوله را در برگیرد.

3-3-7-16 لوله‌های مسی قائم

الف) بست لوله‌های مسی قائم باید از نوع گیره ای، کورپی، یا آویز باشد. اگر لوله در معرض حرکات ناشی از انقباض و انبساط باشد بست باید لوله را نگاه دارد ولی آویز امکان حرکت طولی را بدهد.

ب) بست گیره‌ای یا کورپی لوله‌های مسی باید از جنس برنجی مسی و پلاستیکی باشد.

(۱) اگر جنس بست از پروفیل‌های فولادی باشد باید بین سطح داخلی گیره یا کورپی و سطح خارجی لوله مسی یک لایی از ورق برنجی قرار گیرد.

پ) تکیه‌گاه لوله‌های مسی باید با قطعات مسی برنجی یا پلاستیکی ساخته شود که بست لوله را به اجزای ساختمان متصل کند اتصال تکیه‌گاه ممکن است در اجزای ساختمان کار گذاشته شود.

ت) اگر لوله عایق دار باشد بست گیره‌ای یا کورپی باید لوله را محکم نگاه دارد و عایق روی بست را بپوشاند.

۴-۳-۷-۱۶ لوله‌های پلاستیکی تک لایه و چند لایه قائم

الف) بست لوله‌های پلاستیکی تک لایه و چند لایه قائم باید از نوع گیره‌ای یا کورپی باشد.

ب) بست گیره‌ای یا کورپی باید از جنس فولاد یا پلاستیک ساخته شود.

پ) تکیه‌گاه لوله‌های پلاستیکی تک لایه و چند لایه قائم باید از جنس فولاد و یا پلاستیک ساخته شود که بست لوله را به اجزای ساختمان متصل کند اتصال تکیه‌گاه ممکن است در اجزای ساختمان کار گذاشته شود و یا با پیچ و مهره به اسکلت ساختمان محکم شود.
ت) بست و تکیه‌گاه لوله‌های پلاستیکی تک لایه و چند لایه قائم باید امکان حرکت طولی ناشی از انقباض و انبساط لوله را بدهد.

ث) در مورد نوع بست و تکیه‌گاه لوله‌های پلاستیکی تک لایه و چند لایه رعایت دستورالعمل‌های سازنده لوله الزامی است.

۴-۷-۱۶ بست و تکیه‌گاه لوله‌های افقی

۱-۴-۷-۱۶ لوله‌های چدنی افقی

الف) بست و تکیه‌گاه لوله‌های چدنی افقی سر کاسه دار و بدون سرکاسه باید از نوع آویز دیوارکوب یا کورپی باشد.

(۱) بست باید از نوع گیره باشد که لوله را مهار کند و در وضعیت معین نگاه دارد.

(۲) تکیه‌گاه باید به کمک قطعات چدنی یا فولادی به اجزای ساختمان محکم شود، یا با پیچ و مهره به اسکلت فلزی ساختمان متصل شود.

ب) بست گیره‌ای لوله‌های چدنی افقی باید تا حد امکان در لوله‌های سرکاسه دار نزدیک سرکاسه و در لوله‌های بدون سرکاسه نزدیک اتصال قرار گیرد.

پ) در صورت دفن لوله‌های افقی در خاک لوله باید روی بستر ماسه‌ای قرار گیرد.

۲-۴-۷-۱۶ لوله‌های فولادی گالوانیزه افقی

الف) بست و تکیه‌گاه لوله‌های فولادی گالوانیزه افقی باید از نوع آویز دیوار کوب گیره کورپی یا مجموعه‌ای از قطعات فلزی باشد.

(۱) اگر لوله در معرض حرکات ناشی از انقباض و انبساط باشد در حالت آویز بست باید لوله را نگاه دارد و آویز باید بطور آونگی امکان حرکت طولی و عرضی لوله را بدهد.

ب) انواع بست

(۱) در ترکیب بست و تکیه‌گاه آویز بست باید از نوع گیره‌ای باشد.

(۲) در ترکیب بست و تکیه‌گاه دیوارکوب و اسکلت فلزی بست باید از نوع گیره‌ای یا کورپی باشد.

پ انواع تکیه‌گاه

(۱) تکیه‌گاه آویز ممکن است در اجزای ساختمان کار گذاشته شود.

(۲) تکیه‌گاه دیوار کوب در اتصال با اسکلت فلزی ممکن است با اتصال پیچ و مهره باشد.

(۳) در تکیه‌گاه دیوارکوب و اسکلت فلزی اتصال بست به لوله باید در نقاط ثابت از نوع مهار و در نقاط دیگر از نوع هادی باشد.

ت) اگر لوله عایق دار باشد بست گیره‌ای یا کورپی لوله را نگاه میدارد و عایق روی بست را می‌پوشاند.

(۱) ممکن است بست روی عایق لوله بسته شود در این صورت لازم است بین عایق و بست یک لایی فولادی قرار گیرد.

(2) لایی فولادی باید دست کم به ضخامت ۱٫۵ میلی‌متر و طول ۳۰۰ میلی‌متر باشد.

ث) بست لوله‌های فولادی گالوانیزه افقی باید از پروفیلهای فولادی چدن چکش خوار یا برنجی باشد.

۳-۴-۷-۱۶ لوله‌های مسی افقی

الف) بست و تکیه‌گاه لوله‌های مسی افقی باید از نوع آویز دیوار کوب گیره کورپی یا اسکلت فلزی باشد.

(۱) اگر لوله در معرض حرکات ناشی از انقباض و انبساط باشد در حالت آویز بست باید لوله را نگاه دارد و آویز امکان حرکات طولی و عرضی لوله را بدهد.

(۲) به این منظور آویز باید امکان حرکت اونگی داشته باشد.

ب) انواع بست

(۱) در ترکیب بست و تکیه‌گاه آویز بست باید از نوع گیره‌ای باشد.

(۲) در ترکیب بست و تکیه‌گاه دیوارکوب و اسکلت فلزی بست باید از نوع گیره‌ای یا کورپی باشد.

پ) انواع تکیه‌گاه

(۱) تکیه‌گاه آویز ممکن است در اجزای ساختمان کار گذاشته شود.

۲) تکیه‌گاه دیوار کوب در اتصال با اسکلت فلزی ممکن است با اتصال پیچ و مهره‌ای باشد.

(3) در تکیه‌گاه دیوارکوب با اسکلت فلزی اتصال بست به لوله باید در نقاط ثابت از نوع مهار و در نقاط دیگر از نوع هادی باشد.

ت) اگر لوله عایق دار باشد بست گیره‌ای یا کورپی لوله را نگاه میدارد و عایق روی بست را می‌پوشاند.

(۱) ممکن است بست روی عایق لوله بسته شود در این صورت لازم است بین عایق و بست یک لایی از ورق برنجی قرار گیرد.

(۲) لایی برنجی دست کم به ضخامت ۱٫۵ میلی‌متر و بطول ۳۰۰ میلی‌متر باشد.

ث) اگر بست از پروفیلهای فولادی باشد باید بین سطح داخلی گیره یا کورپی و سطح خارجی لوله مسی یک لایی از ورق برنجی قرار گیرد.

۴-۴-۷-۱۶ لوله‌های پلاستیکی تک لایه و چند لایه افقی

الف) بست لوله‌های تک لایه و یا چند لایه افقی باید از نوع گیره‌ای یا کوربی باشد.

ب) بستهای لوله‌های پلاستیکی تک لایه و یا چند لایه افقی باید با قطعات فولادی و یا پلاستیکی ساخته شود.

پ) تکیه‌گاه لوله‌های پلاستیکی تک لایه و یا چندلایه افقی باید با قطعات فولادی یا پلاستیکی ساخته شود که بست لوله را به اجزای ساختمان متصل کند. اتصال تکیه‌گاه ممکن است در اجزای ساختمان کار گذاشته شود یا با پیچ و مهره به اسکلت ساختمان محکم شود.

ت) بست و تکیه‌گاه لوله‌های پلاستیکی تک لایه و چندلایه افقی باید امکان حرکت طولی ناشی از انقباض و انبساط طولی را بدهد.

۵-۷-۱۶ محل بست‌ها و تکیه‌گاه‌ها

۱-۵-۷-۱۶ فاصله بست‌ها

الف) فاصله دو بست مجاور از هم در لوله‌های قائم و افقی برای لوله‌های از جنس‌های مختلف که در این مبحث از مقررات ملی ساختمان کاربرد دارد باید حداکثر برابر ارقام جدول (۱۶-۷-۵-۱) "الف" باشد.

۲-۵-۷-۱۶ فاصله تکیه‌گاه‌ها

الف) فاصله تکیه‌گاه‌ها بر حسب نوع بست و تکیه‌گاه متفاوت است و باید از فاصله بست‌های لوله تبعیت کند.

۳-۵-۷-۱۶ اگر یک دسته لوله از جنس‌های مختلف و یا قطرهای مختلف تکیه‌گاه مشترک داشته باشند مثلاً در آویز که تعدادی لوله افقی به موازات هم روی پروفیل فولادی مشترک نصب می‌شوند فاصله دو بست مجاور معادل کوچکترین فاصله‌ای خواهد شد که از جدول (16-7-5-1) “الف” برای یکایک لوله‌های این دسته لوله مشخص می‌شود.

جدول 16-7-5-1 "الف"- حداکثر فاصلۀ دو بست مجاور در انواع لوله‌کشی

جنس لوله	قطر نامی لوله		حداکثر فاصله دو بست مجاور
	میلی‌متر	اینچ	لوله قائم (متر)	لوله افقی (متر)
لوله‌های چدنی سرکاسه‌دار و بدون سرکاسه	در تمامی قطرها		3	1/8
لوله‌های فولادی گالوانیزه	25 میلی‌متر و کوچکتر 32 40 تا 50 65 تا 75 100	1 اینچ و کوچکتر تا 2 تا 3 4	3 3 3/7 4/6 4/6	2/1 2/1 2/7 3/4 4/3
لوله‌های مسی	25 میلی‌متر و کوچکتر 32 تا 70 50 65 تا 100	1 تا 2 تا 4	2/4 3 3 3/7	1/8 2/4 2/7 3
لوله‌های پلی‌اتیلن معمولی و یا مشبک PEX	7 تا 51	تا 2	1/2	0/5
لوله‌های چندلایه پلی‌اتیلن مشبک + آلومینیوم PEX ... PEX.AL	9 تا 61	تا	1/2	0/8
لوله‌های ترکیبی پلی‌اتیلن دمای بالا + آلومینیوم	9 تا 61	تا	1/2	0/8
لوله‌های پی‌وی‌سی P.V.C	32 تا 40 50 75 تا 100 150	تا 2 3 تا 4 6	1/2 1/2 1/8 1/8	0/5 0/6 0/9 1/2